Καθότι το ζήτημα της ενοικίασης των εργαζομένων θα το βρίσκουμε από εδώ και πέρα συνέχεια μπροστά μας (πρόσφατα πέρασε νέος νόμος υπέρ των εταιριών ενοικίασης), δημοσιεύουμε μια ανάλυση σχετική με το θέμα.
Δημοσιεύτηκε στην "Στάση" (http://stasiepisfaleias.wordpress.com/),
έντυπο δρόμου που κυκλοφορεί στη Θεσσαλονίκη.
ΕΠΙΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ENOIKΙΑΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ
Ψάχνετε για δουλειά,
ψάχνουμε για ανθρώπινους πόρους*1
«Ενοικιάζεται εργαζόμενος σε τιμή ευκαιρίας. Χαμηλές απολαβές, μηδαμινά δικαιώματα, ελάχιστες δεσμεύσεις». Θα μπορούσε να είναι πραγματική αγγελία ευρέσεως εργασίας, αν έπεφταν τα προσχήματα, που συσκοτίζουν τις νέες εργασιακές σχέσεις.
Σαραπέντε πέντε χιλιάδες άτομα εργάζονται σήμερα υπό καθεστώς ενοικίασης σε μεγάλες ιδιωτικές και κρατικές επιχειρήσεις. Η επινοικίαση εργαζόμένων αυξάνεται ιλιγγιωδώς καθώς μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι παρακάμπτοντας τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας προχωρούν σε ιδρύσεις θυγατρικών εταιρειών ενοικίασης εργαζομένων με τις οποίες στρατολογούν ανέργους και τους ενοικιάζουν στους εαυτούς τους επιτυγχάνοντας ευελιξία και χαμηλό εργασιακό κόστος.
Από 1500 άτομα το 2004, οι ενοικιαζόμενοι εργαζόμενοι σήμερα έχουν υπερδεκαπλασιαστεί και ξεπερνούν τους 45.000. Αναμένεται το 2010 να φτάσουν τους 80.000 και μέσα σε λιγότερο από μια πενταετία θα χουν ξεπεράσει το 10% του συνολικού εργατικού δυναμικού. Ο μέσος όρος της απασχόλησής τους είναι μέχρι έναν μήνα, η πλειοψηφία είναι γυναίκες, νέοι και μετανάστες και ο μέσος όρος ηλικίας είναι στα 30 χρόνια. Το ενδιαφέρον δεν είναι τόσο η ποσοτική αύξησή τους τα τελευταία χρόνια, όσο τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που αναδύονται σε αυτή τη νέα μορφή επισφαλούς εργασίας.
Εταιρείες Προσωρινής Απασχόλησης
ή ο παράδεισος του εργοδότη
Μετά από πολυετείς πιέσεις και στο όνομα της «ευελιξίας», με το νόμο 2956/2001 νομιμοποιήθηκε στην Ελλάδα η ενοικίαση εργαζομένων, μέσω της θέσπισης των «Εταιρειών Προσωρινής Απασχόλησης». Υπό αυτόν τον κόσμιο τίτλο λειτουργούν πάνω από 40 δουλεμπορικές, κερδοσκοπικές επιχειρήσεις ενοικίασης εργαζομένων. Πρόκειται για εταιρίες που λειτουργούν με την μέθοδο του μαστροπού καθώς προσλαμβάνουν με μισθούς πείνας ανέργους και τους ενοικιάζουν σε τρίτους. Οι εταιρίες ενοικίασης αμείβουν τους εργαζόμενους αναλόγως των συμφωνιών που κάνουν με τους πραγματικούς εργοδότες, και πληρώνονται παρακρατώντας ένα ποσοστό του μισθού του εργαζόμενου για τη δική τους «μεσιτεία». Το νόμιμο κέρδος τους φτάνει μέχρι 18% του μισθού του εργαζόμενου αλλά στη πραγματικότητα υπάρχουν περιπτώσεις που ο μισθός του εργαζόμενου στραγγαλίζεται και κόβεται στη μέση ώστε όσα παίρνει αυτός αλλά τόσα να καρπώνεται η εταιρία υπεκμίσθωσης. Το σύγχρονο δουλεμπόριο ενοικίασης εργαζομένων από εργοδότη σε εργοδότη εξωραΐζεται με τον τίτλο «διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού» και υπόκειται στο εμπορικό και όχι στο εργατικό δίκαιο έχοντας ως πρότυπο το δανεισμό αθλητών*2!
Το κράτος ήταν ο πρώτος διδάξας καθώς τον χορό των ενοικιάσεων άνοιξε η Εθνική Τράπεζα, η οποία προσέλαβε το 2001 δανεικούς υπαλλήλους, χωρίς να έχει οποιαδήποτε δέσμευση απέναντί τους, καθώς η σύμβαση του οργανισμού ήταν με την εταιρία ενοικίασης. Σήμερα από τις μεγάλες κρατικές εταιρείες (Ολυμπιακή, ΟΤΕ, ΕΛΤΑ, κ.α.) ως πολλές ιδιωτικές τράπεζες, σουπερμάρκετ, αλυσίδες φαστ φουντ, βενζινάδικα, πολυκαταστήματα, εργοστάσια, υπηρεσίες καθαριότητας και ασφάλειας, η μέθοδος της ενοικίασης καλά κρατεί. Στις εταιρείες ενοικίασης, ο εργαζόμενος υποχρεώνεται να εργαστεί σε όποιο πόστο τον στείλουν, όσες ώρες του ζητήσουν, με μισθό μικρό και με αμφίβολα bonus ή πριμ παραγωγικότητας, καθώς δεν συμμετέχει στην πολιτική της εταιρείας που τον μισθώνει αλλά της εταιρείας που τον νοικιάζει*3. Η δουλεμπορική μέθοδος της μεσιτείας υπάρχει φυσικά από την αρχαιότητα αλλά θεσμοθετήθηκε στην Ευρώπη αρχικά στις φιλελεύθερες Ελβετία – Ολλανδία – Δανία μετά το τέλος του β’ παγκόσμιου πόλεμου και πλέον αφορά πάνω από το 10% των εργαζομένων στην Ε.Ε..
Υπηρέτες δυο αφεντάδων
Τι σημαίνει ενοικίαση εργαζομένων;
Συγκριτικά με τις υπόλοιπες μορφές εργασίας, η απασχόληση διαμέσου των Εταιριών Προσωρινής Απασχόλησης είναι η πλέον ευέλικτη και επισφαλής. Για πρώτη φορά θεσμοθετείται η άρση της αρχής «της μη διάκρισης έναντι των εργαζόμενων».
Ένας εργαζόμενος που προσλαμβάνεται σε μια επιχείρηση ή στο δημόσιο αμείβεται με βάση την κλαδική συλλογική σύμβαση, ασφαλίζεται στο αντίστοιχο κλαδικό ταμείο και από τη μακρόχρονη απασχόλησή του προκύπτουν δώρα και επιδόματα. Επίσης έχει το δικαίωμα και τη δυνατότητα να εγγραφεί σε σωματείο.
Ένας ενοικιαζόμενος εργαζόμενος στην ίδια επιχείρηση πληρώνεται, στην καλύτερη περίπτωση, με το κατώτερο μεροκάματο ανειδίκευτου εργάτη, δεν ασφαλίζεται στο κλαδικό ταμείο, δεν δικαιούται κανένα επίδομα ή δώρο, δεν μπορεί να γραφτεί σε σωματείο. Τα εργατικά σωματεία παραμένουν άβατο για τους νοικιασμένους εργαζόμενους και με αυτόν τον τρόπο χωρίς συνδικαλιστική κάλυψη, τα αφεντικά εκβιάζουν τους ενοικιαζόμενους να δεχτούν παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους και μέσω του φόβου και της απειλής της ανεργίας, στοχεύουν να τους μετατρέπουν σε απεργοσπαστικό μηχανισμό απέναντι σε κάθε προσπάθεια εργατικής κινητοποίησης.
Η νοικιασμένη εργασία είναι λοιπόν ένα από τα αγαθά της ευελιξίας της αγοράς που λύνει τα χέρια των επιχειρήσεων για πιο φτηνούς εργαζόμενους, για απαλλαγή των εταιρειών από τις ασφαλιστικές εισφορές στα ταμεία, για κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, με λίγα λόγια για περισσότερη εκμετάλλευση των εργαζομένων και περισσότερα κέρδη για τους εργοδότες. Το σημαντικότερο όφελος των αφεντικών είναι ότι παρακάμπτεται το δίκαιο της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, και αποδυναμώνεται η συλλογική εκπροσώπηση και διαπραγμάτευση τόσο για το προσωπικό της επιχείρησης, όσο κυρίως για τους εργαζόμενους διαμέσου των εταιριών ενοικίασης. Όπως τονίζει στο website της δουλεμπορική εταιρία ενοικίασης «η χρήση εργαζόμενων διαμέσου Εταιριών Προσωρινής Απασχόλησης αντί της πρόσληψης νέου προσωπικού είναι επικερδής, καθώς αποφεύγεται το κόστος προσλήψεων και απολύσεων».
Στο νόμο 2956/2001 προβλέπεται η δυνατότητα οι Εταιρείες Προσωρινής Απασχόλησης να προσλαμβάνουν εργαζόμενους μόνο με συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Η ενοικίαση εργαζομένων μπορεί να διαρκέσει μόνο 18 μήνες από τη στιγμή που ο ενοικιαζόμενος ξεκινά να εργάζεται στον πραγματικό εργοδότη και μετά γίνεται πρόσληψη αορίστου χρόνου. Ωστόσο προκειμένου να αποφύγουν δυσάρεστες δικαστικές εκπλήξεις, τα αφεντικά απολύουν τους εργαζομένους το πολύ στους 17 μήνες, προτού κλείσουν 18μηνο, και τους επαναπροσλαμβάνουν έπειτα από τρεις-τέσσερις μήνες ώστε να μην κατοχυρώνουν δικαιώματα. Επίσης παρατηρείται το φαινόμενο να προσλαμβάνεται άλλος εργαζόμενος διαμέσου εταιρίας ενοικίασης για να καλύψει την ίδια θέση ή παραμένει ο ίδιος εργαζόμενος στην ίδια θέση αλλά μέσω διαφορετικής εταιρίας ενοικίασης κάθε φορά.
Ο δανεισμός εργαζομένων λοιπόν, αποτελεί ένα ακόμα μέσο για να ξεπεραστούν τα εμπόδια που θέτει η εργατική νομοθεσία και η από τα κάτω δράση των εργατών. Ανατρέπονται οι συλλογικές συμβάσεις, αφού ο κάθε μισθωτός εντάσσεται σε διαφορετικό εργασιακό πλαίσιο. Με τη μέθοδο της ενοικίασης, χιλιάδες εργαζόμενοι χάνουν δικαιώματα και απαρτίζουν ένα πολύ φτηνό και ευέλικτο εργατικό δυναμικό. Το σλόγκαν άλλωστε των εταιρειών ενοικίασης προς τις επιχειρήσεις - πελάτες, είναι δηλωτικό: «Συνεργαζόμαστε μαζί σας με στόχο την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της αποτελεσματικότητάς σας, τοποθετώντας το καταλληλότερο ανθρώπινο δυναμικό με τον πιο οικονομικό για εσάς τρόπο».
Έξοδος από τη νοικιασμένη ζωή
Είναι φανερό λοιπόν ότι οι Εταιρίες Ενοικίασης Εργαζόμενων μετατρέπονται σταδιακά σε καθοριστικό ρυθμιστή των μελλοντικών μορφών εργασίας, οι ίδιες αυτοαποκαλούνται αλαζονικά ως «οι παγκόσμιες ηγετικές δυνάμεις στο χώρο της εργασίας»*4. Δεν πρόκειται απλώς για ιδιωτικούς ΟΑΕΔ, αλλά μιλάμε για τις σύγχρονες βαριές βιομηχανίες οι οποίες έχουν υπό τον έλεγχό τους εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους*5.
Αφού έχει επιτευχθεί η αποκαθήλωση μεγάλου μέρους των κατακτήσεων της εργατικής τάξης των προηγούμενων δεκαετιών βρισκόμαστε στο σημείο να κατοχυρώνονται και να νομιμοποιούνται πλέον τα σύγχρονα εργασιακά σκλαβοπάζαρα. Οι δουλέμποροι λοιπόν των εταιριών ενοικίασης ελέγχουν τις οδοντοστοιχίες των υποψήφιων εργατών υποβάλλοντάς τους σε ψυχοτεχνικά τεστ, ερωτηματολόγια προσωπικότητας και συνεντεύξεις με ειδικούς ψυχολόγους εγκαθιδρύοντας τις σύγχρονες μορφές πειθαρχίας και εκμετάλλευσης. Πατεντάρουν και δημιουργούν τις σύγχρονες τράπεζες ανθρώπινου δυναμικού. Η ποιοτική διαφορά με τα τυπικά αφεντικά είναι ότι οι δουλέμποροι των εταιρειών «εξεύρεσης εργατών» απογυμνώνουν τους εργάτες από κάθε υλική υπόσταση και κωδικοποιούν τις γνώσεις, την επινοητικότητα, τις γλωσσικές και κοινωνικές δεξιότητες, τα στοιχεία της προσωπικότητας μετατρέποντάς τα σε αποστειρωμένα πακέτα χρόνου. Θέλουν να μας πείσουν ότι οι εργάτες είναι απλά ανταλλάξιμα πακέτα χρόνου, χωρίς δικαιώματα ανά πάσα στιγμή διαθέσιμοι στην προσταγή της εργασίας. Έπειτα έρχονται οι επιχειρήσεις οι οποίες νοικιάζουν, αγοράζουν ή δανείζονται αυτά τα πακέτα χρόνου από τις εταιρίες ενοικίασης χωρίς καμία ευθύνη για την ασφάλιση, την υγεία και τη συνταξιοδότηση των εργαζομένων.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικά που αποκτά η επισφαλειοποίηση της εργασίας μέσα από την ενοικίαση είναι ότι τα αποεδαφικοποιημένα απρόσωπα αφεντικά των εταιριών ενοικίασης απονοηματοδοτούν την εργατική δύναμη, ληστεύουν τον χρόνο των εργατών και τους αντιμετωπίζουν σαν εμπόρευμα με την μορφή του αυτοαπασχολούμενου, του εξωτερικού συνεργάτη, του freelancer.
Το όραμα του αυτοδημιούργητου μικροεπιχειρηματία – μικροαφεντικού που «θα βρει την άκρη» και «θα πιάσει την καλή» της δεκαετίας του ‘80 και του ‘90, μετατρέπεται 20 χρόνια μετά στο κοινωνικό εφιάλτη του αυτοαπασχολούμενου σκλάβου που παρακαλεί τους νταβατζήδες των εταιριών ενοικίασης για μια έστω και κακοπληρωμένη προσωρινή θεσούλα εργασίας.
Μια νέα λοιπόν διαδικασία μαζικής προλεταριοποίησης πραγματοποιείται καθώς οι νοικιαζόμενοι εργάτες φοβισμένοι, κακοπληρωμένοι με ισχυρά αισθήματα υπαρξιακής αδυναμίας, χωρίς νομικά κατοχυρωμένα δικαιώματα, με πλήρη απαγόρευση συλλογής διαπραγμάτευσης βιώνουν τον αποκλεισμό κάθε πολιτικής δράσης.
Εμείς χωρίς να νοσταλγούμε την σταθερή εργασία του κράτους πρόνοιας, αλλά επιδιώκοντας να αρθρωθεί πολιτικά η βιωμένη εμπειρία της επισφάλειας δε μας μένει παρά να προτείνουμε, ως ελάχιστη ένδειξη αλληλεγγύης στις αδερφές και αδερφούς ενοικιαζόμενους, μαζικές επιθέσεις στα δουλεμπορικά γραφεία ενοικίασης εργαζόμενων. Και γιατί όχι, να επαναφέρουμε με αυτοοργανωμένους συλλογικούς τρόπους την αποχή, την απαλλοτρίωση, το σαμποτάζ, την άρνηση της εργασίας, τα από τα κάτω ταμεία αλληλεγγύης των εργαζομένων και άλλους ωραίους δρόμους εξόδου από το καπιταλιστικό σύστημα κυριαρχίας.
Σημειώσεις
1. www.adeho.gr επισκεφτείτε το website της ADEHO, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες προώθησης ανθρώπινου δυναμικού, αποτελεί την σίγουρη απάντηση στο άγχος σας για επαγγελματική αποκατάσταση. (Μεταστροφή του γνωστού κολοσσού επινοικίασης εργαζομένων adecco)
2. Η ενοικίαση εργαζόμενων ξεκίνησε τη δεκαετία του ‘90 στο ποδόσφαιρο και το μπάσκετ. Όλοι έχουμε ακούσει ότι ο τάδε παίχτης δόθηκε δανεικός από τη μια ΠΑΕ ή ΚΑΕ σε μια άλλη, ή δόθηκε ως αντάλλαγμα και η ομάδα στην οποία παραχωρήθηκε με την σειρά της τον δάνεισε σε κάποια άλλη κτλ. Ο Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων εκθειάζει το εργασιακό μοντέλο που υπάρχει στον χώρο του αθλητισμού και ζητάει επιτακτικά την κατάργηση των συμβάσεων και την εδραίωση των ελεύθερων ατομικών διαπραγματεύσεων κατά τα πρότυπα των αθλητών.
3. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της ΗΕLΕΧΡRΟ (θυγατρική επιχείρηση ενοικίασης εργαζομένων της κρατικής ΗΕLΕΧΡΟ) η οποία είχε εκτεθεί πέρυσι, όταν βγήκαν στη δημοσιότητα τιμολόγιο που κοστολογούσε με διαφορετικές τιμές τα «εμφανίσιμα» ή «ιδιαίτερα εμφανίσιμα» promo girls που παρείχε.
4. Οι εταιρίες ενοικίασης εργαζομένων αυτοαποκαλούνται αλαζονικά ως «οι παγκόσμιες ηγετικές δυνάμεις στο χώρο της εργασίας». Πραγματοποιούν ημερίδες και έρευνες του τύπου «ανθρώπινο δυναμικό χωρίς σύνορα», «έλλειψη ταλέντων 2008» με τις οποίες αποκαλύπτουν ότι 47% των εργοδοτών στην Ελλάδα δυσκολεύεται να καλύψει τις θέσεις εργασίας άρα έχει ανάγκη τους δουλέμπορος - μεσάζοντες και το 87% των ελλήνων διατίθεται να αλλάξει πόλη η χώρα για να βρει δουλειά. Αυτοπαρουσιάζονται μάλιστα ως ανθρωποκεντρικές εταιρίες που λειτουργούν με βάση την πολιτική των ίσων ευκαιριών αντιμετωπίζοντας το κάθε άτομο με βάση τις δυνατότητές του, ανεξάρτητα από το φύλο την εθνικότητα, και το σεξουαλικό του προσανατολισμό. Τέλος οι πιο ευαίσθητες από αυτές αποθαρρύνουν τους υποψήφιους εργαζόμενους να βρουν δουλειά σε επιχειρήσεις που βλάπτουν το περιβάλλον ή την κοινωνία !
5. περίπου 15 εκ. εργαζόμενοι την Ε.Ε. βρίσκονται υπό καθεστώς ενοικίασης. Οι σημαντικότερες εταιρίες ενοικίασης εργαζομένων στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα είναι οι παρακάτω:
- Adecco Ελβετικός όμιλος διαθέτει 6.600 γραφεία σε 70 χώρες, ενοικιάζει 750.000 εργαζόμενους σε 350.000 εταιρίες και πραγματοποιεί 20,4 δις ευρώ ετήσιο κύκλος εργασιών (στην Ελλάδα ενοικιάζει πάνω από 10.000 εργαζόμενους)
- Manpower από τις ΗΠΑ διαθέτει 4.500 γραφεία σε 80 χώρες, ενοικιάζει 500.000 εργαζόμενους σε 300.000 εταιρίες (στην Ελλάδα ενοικιάζει πάνω από 10.000 εργαζόμενους σε 2.000 εργοδότες)
- Select Θυγατρική στην Ελλάδα του ολλανδικού και δανέζικου ομίλου Randstad – Vedior που διαθέτει 5.300 γραφεία σε 50 χώρες, ενοικιάζοντας εργαζόμενους σε 35.000 επιχειρήσεις και πραγματοποιώντας 17,3 δις ευρώ ετήσιο κύκλος εργασιών (στην Ελλάδα ενοικιάζει πάνω από 1000 εργαζόμενους)
- ISS ιδρύθηκε στη Δανία το 1901 και διαθέτει γραφεία σε 44 χώρες και ενοικιάζει 440.000 εργαζόμενους (στην Ελλάδα ενοικιάζει 900 εργαζόμενους)
- άλλες εταιρίες ενοικίασης εργαζομένων: ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Α.Ε., BOYDEN Global Search, ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Α.Ε., DRM STYLIANOY SA, ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΠΕ, EXCEED CONSULTING, EX-SALES CONSULTANCY, JOB CENTRES HELLAS SA, JOBQUEST AE, KPMG, κ.α.
Βιβλιογραφία
1. Γ. Κουζής: Εργασιακές σχέσεις και ευρωπαϊκή ενοποίηση – Ευελιξία και απορρύθμιση ή αναβάθμιση της εργασίας; Μελέτες – 14, Αθήνα 2001.
2.http://noikiasmenoi-ergazomenoi.blogspot.com/ το blog των νοικιαζόμενων εργαζομένων στην Αθήνα
1 σχόλιο:
εγω προτειμώ να εργάζομαι ακόμα και με προσωρινή απασχόληση από το να είμαι ανεργος
Δημοσίευση σχολίου