Αναλύοντας την σημερινή συγκυρία

Έχω πολύ καιρό να γράψω αλλά παρακολουθώ με προσοχή το τι συμβαίνει γύρω μου...

Νομίζω πια ότι το τοπίο έχει ξεκαθαρίσει σχετικά με το τι θα κάνει ή δεν θα κάνει η σοσιαλδημοκρατία μετά τις εκλογές, τι σημαίνει η κρίση κτλ.....

Η πρόσφατη ιστορία

Ο περσινός Δεκέμβρης αποτέλεσε το σημείο ολοκλήρωσης ενός κύκλου αγώνων που κράτησε τουλάχιστον 3 χρόνια (2006-2009).

Ενός κύκλου που ξεκίνησε κατά τη γνώμη μου με το κίνημα/έκπληξη αλληλεγγύης στον αγώνα των ναυτεργατών το Φλεβάρη του 2006, πριν τρία χρόνια ακριβώς, στον Πειραιά, αλλά και με τις κινήσεις αλληλεγγύης την ίδια περίοδο στην Θεσσαλονίκη για το κλείσιμο της ΒΦΛ. Κινήσεις αλληλεγγύης που καταρχήν έδειχναν ότι ο πολιτικοποιημένος κόσμος ήταν πια διαθέσιμος να βάλει πραγματική πλάτη στους καθημερινούς κοινωνικούς αγώνες. Και να αφήσει τα πολιτικά πανηγύρια της παγκοσμιοποίησης, των αντί-συνόδων, των φόρουμ κτλ.

Σε αυτό τον κύκλο αγώνων πρωταγωνίστησαν κυρίως οι νέοι άνθρωποι (εκπληκτικό φοιτητικό κίνημα, μάχη του ασφαλιστικού, ζητήματα για μετανάστες, για απολύσεις, για καταλήψεις-στέκια κ.α.), καθώς και μερίδες εργαζομένων του δημοσίου τομέα (απεργία δασκάλων, προσπάθειες ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις σε ΕΥΑΘ, λιμάνια, Ολυμπιακή κ.α.).

Σημαντικοί ήταν επίσης οι αγώνες για το περιβάλλον, από τις μάχες για τους ΧΥΤΑ μέχρι τις αντιδράσεις σε Καβάλα, Αλμυρό κ.α. για τα εργοστάσια της ΔΕΗ. Σημαντικές ήταν επίσης οι προσπάθειες οργάνωσης, σε χώρους δύσκολους, από το Ελ.Βενιζέλος ως την Wind, από τον επισιτισμό μέχρι τις ταχυμεταφορές και τα μμε. Οι αγώνες, η πείρα τους, έφεραν και τον Δεκέμβρη, το ξέσπασμα. Και όσα ακολούθησαν (κίνημα για τον κλάδο της Κούνεβα, μετανάστες σε πορείες κ.α.).

Η αντι-εξέγερση όμως ήταν και αυτή ισχυρή.

Καταστολή αλλά κυρίως ιδεολογική τρομοκρατία. Αλλά δεν έφτανε.

Απαιτούνταν μια ισχυρή δόση ενσωμάτωσης της κοινωνικής ανησυχίας στην Ελλάδα. Αυτή συμπυκνώθηκε στις πρόσφατες εκλογές, στην καταβαράθρωση της προηγούμενης διακυβέρνησης, στην πανηγυρική ανάδειξη ενός «νέου σχεδίου για τον τόπο». Η σοσιαλδημοκρατία έκανε πάλι το θαύμα της, να ξεπλύνει αμαρτίες, να δώσει «ελπίδα».

Η στρατηγική του κεφαλαίου στην σημερινή συγκυρία

Η επιδείνωση όμως της οικονομίας λόγω της κρίσης και της ύφεσης, δηλαδή η πτώση της κερδοφορίας των αφεντικών, απαιτεί αλλαγές.

Αλήθεια, τι μπορεί να κάνει το κεφάλαιο;

Καταρχήν δεν μπορεί να πάρει άλλα εργοστάσια ή παραγωγικές μονάδες γενικά και να τις στείλει αλλού. Πρέπει να τελειώνουμε με αυτό το μύθο. Το έκανε ήδη για βιομηχανίες και βιοτεχνίες που είχε τη δυνατότητα να το κάνει, μέσα στο ’90 και το ’00, αλλά πώς να στείλει τώρα π.χ. τις υπηρεσίες ή το εμπόριο στην Βουλγαρία;

Η΄ ακόμα και τις φάμπρικες φαρμάκων ή τα τρόφιμα-ποτά, πώς να τα μεταφέρεις, όταν θα απέχουν μίλια από τα πεδία της κατανάλωσης; Για να θυμηθούμε και την Beverly Silver (δες http://rizospastes.blogspot.com/2008/10/2.html ), η στρατηγική της μετεγκατάστασης, το spatial fix, δεν φτάνει πια για το ελληνικό κεφάλαιο.

Η τεχνολογική αναδιάρθρωση; Μα και αυτή έγινε σε μεγάλο βαθμό στις περισσότερες μεγάλες μονάδες την περίοδο ’96-2004.

Και όσο και να φωνάζει ο ΣΕΒ για ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα, για τις λίγες εξαγωγές μας, για να πέσει το βάρος στην τεχνολογία, την καινοτομία, την ποιότητα των ελληνικών προϊόντων, ποιος καπιταλιστής τολμά τις μεγάλες επενδύσεις τεχνολογικής αναδιάρθρωσης σε ένα τόσο ρευστό οικονομικό περιβάλλον;

Συνεχίζοντας, η μεταπήδηση σε νέους, λιγότερο κορεσμένους κλάδους, είναι δε εφικτή (product fix); Σε ποιους κλάδους και σε ποια προϊόντα είναι το ερώτημα.

Aς πάρουμε το τρανταχτό παράδειγμα της ιδιωτικής υγείας. Η απαξίωση του ΕΣΥ, της κοινωνικής ασφάλισης, η γήρανση του πληθυσμού κ.α. παράγοντες οδήγησαν τα τελευταία χρόνια τους καπιταλιστές από διάφορους κλάδους σε μεγάλες επενδύσεις στην ιδιωτική υγεία. Η ΜΙG είναι η πρωτοκλάσσατη περίπτωση. Τώρα όμως, με την κρίση, η οποία πάντα μεταφέρεται κάπως στο εισόδημα, στους μισθούς, στις παροχές, τώρα με τις απολύσεις, ποιος θα τροφοδοτήσει τον κλάδο της ιδιωτικής υγείας; Πόσο ασφαλής είναι λοιπόν η επένδυση σε ένα νέο προϊόν, σε ένα νέο κλάδο;

Οι καπιταλιστές διστάζουν. Είναι ξεκάθαρο. Και κάνουν κινήσεις, όχι επενδύσεων, αλλά εξορθολογισμού.

Και εξορθολογισμός σημαίνει ότι:

αν είμαι επιχείρηση που δεν έχω σημαντικά προβλήματα αλλά βιώνω τη γενική ύφεση, απολύω στοχευμένα π.χ. όσους συνδικαλίζονται ή δεν είναι όσο παραγωγικοί θα ήθελα, μειώνω λειτουργικές δαπάνες, και βρίσκω γενικά και κάποιους τρόπους να ρίξω το κόστος εργασίας π.χ. κάποιες διαθεσιμότητες ή outsourcing.

Αν είμαι επιχείρηση που αντιμετωπίζω πραγματικά προβλήματα, όπως είναι οι περισσότερες μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις, ε τότε προβαίνω οπωσδήποτε σε μείωση του υπέρτατου κόστους, του κόστους εργασίας, απολύω στεγνά.

Έτσι φτάνουμε στις σημερινές απολύσεις: είτε είναι στοχευμένες απολύσεις «άτακτων» ή «τεμπέλικων» παιδιών, είτε είναι οι απολύσεις «επιβίωσης» από τις μικρές επιχειρήσεις που αγκομαχούν. Σπανιότερα μεγάλες επιχειρήσεις προβαίνουν σε μαζικές απολύσεις, και αυτό το κάνουν με ειδικά προσχήματα, όπως η εθελούσια στην Wind.

Εξορθολογισμός λοιπόν και όχι επενδύσεις. Άλλωστε, «εξορθολογισμός» του δημοσίου τομέα δεν είναι και τα μέτρα που ανακοίνωσαν; Τι σημαίνει το κόψιμο των υπερωριών, των επιδομάτων, ή η απουσία προσλήψεων, η μείωση των συμβασιούχων; Και ακόμα περισσότερο: τα μέτρα για το δημόσιο δεν είναι τελικά «σπάσιμο του τσαμπουκά»; «Ναι, εσείς, οι δημόσιοι μισθωτοί που μας ψηφίζετε φουλ, εσείς, πρέπει να κάνετε θυσίες». Τελεία και παύλα.

Ας γυρίσουμε όμως πάλι στους «ιδιώτες» καπιταλιστές.

Αφού ούτε να μεταφέρουν την παραγωγή που έχει μείνει δεν μπορούν,

Αφού να μεταπηδήσουν σε νέους κλάδους προϊόντων είναι ρίσκο,

αφού διστάζουν να προχωρήσουν σε μεγάλες τεχνολογικές αναδιαρθρώσεις,

τότε πως θα συγκρατήσουν την πτώση των κερδών;

Και ακόμα περισσότερο: να φέρουν ξένα, φθηνά χέρια; Για ποιες δουλειές;

(και ήδη οι μετανάστες δείχνουν δείγματα οργάνωσης και αγώνα – το νομοσχέδιο για την ιθαγένεια δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια προσπάθεια συναίνεσης και ενσωμάτωσης ενός κομματιού τους).

Μήπως οι καπιταλιστές να προωθήσουν περισσότερες διαιρέσεις μέσα στην εργατική τάξη; Μα δεν υπάρχουν ήδη; Και είναι αποτελεσματικές; Λύνουν την πτώση των κερδών;

Η απάντηση δυστυχώς φαίνεται να είναι μία, είτε γίνει μέσω του κορπορατισμού είτε μέσω της ωμής καταστολής: ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, επίθεση στην εργατική τάξη για να υποβαθμιστεί η ζωή της, οι απαιτήσεις της, οι προσδοκίες της.

Το πάγωμα των μισθών στον δημόσιο τομέα δεν είναι άλλο παρά ο προάγγελος της μείωσης του κόστους εργασίας στον ιδιωτικό τομέα. Πρέπει με λίγα λόγια να ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΤΕΙ Η ΖΩΗ ΟΛΩΝ ΜΑΣ, για να συγκρατηθεί κάπως η κερδοφορία μέχρι να δουν οι καπιταλιστές «φως στο τούνελ» στην παγκόσμια οικονομία και να προχωρήσουν εκ νέου σε επενδύσεις και καπιταλιστική ανάπτυξη.

Και οι τράπεζες ΕΥΝΟΟΥΝ αυτό το σενάριο. Τι και αν πήραν 28 δις. η στρόφιγγα του χρήματος είναι κλειστή, όλοι το ξέρουν στην αγορά. Καλά τα δανεικά και οι προσδοκίες μελλοντικές εξόφλησης τους με το αζημίωτο, αλλά όλα αυτά μέχρι χθες, που δεν είχε φτάσει στα όρια της η «πολιτική του χρήματος», το financial fix που λέει και η Silver.

Εν κατακλείδι, και όσον αφορά τους καπιταλιστές στην Ελλάδα: ξεκάθαρα βλέπουν το πέρασμα της κρίσης μέσω της υποβάθμισης των ζωών μας. Και μιλάμε για σημαντική υποβάθμιση. Ας κλαίνε οι αριστερούληδες της Αυγής και της Ελευθεροτυπίας ότι «η μείωση των εισοδημάτων θα φέρει μείωση της εσωτερικής κατανάλωσης και περαιτέρω ύφεση». Τα αφεντικά δεν επιλέγουν τον Κέυνς, είναι ξεκάθαρο, ξεκάθαρο και από τις ίδιες τις κινήσεις του συλλογικού καπιταλιστή, του Κράτους. Μας λένε στα ίσα, «λυπούμεθα, πρέπει να ρίξεις το βιοτικό επίπεδο σου, αν θέλεις να έχεις δουλειά, μέλλον…».

Η δική μας στρατηγική

Θα ξεκινήσω από το κόμμα.

Νομίζω ότι στον Περισσό έχουν καταλάβει το τι γίνεται, έχουν καταλάβει ότι τώρα είναι ο καιρός για αντιπολίτευση από τα αριστερά στο μισητό ΠΑΣΟΚ, ξέρουν ότι τα φράγκα είναι στις τράπεζες, ξέρουν ότι οι καπιταλιστές έχουν επιλέξει την φουλ επίθεση στην εργατική τάξη, και ρίχνουν τη ζαριά τους.

Η κινητοποίηση του ΠΑΜΕ αυτό δείχνει. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα αρχίσει να βγαίνει η ζαριά, δηλαδή αν ο εργατικός κόσμος που στηρίζει μαζικά το ΠΑΣΟΚ κινηθεί προς το κόμμα. Πως θα τον διαχειριστεί; Μέχρι που θα το πάει;

Πάντως για να είμαστε ρεαλιστές, είναι δύσκολο το σενάριο να σπάσει η βάση της σοσιαλδημοκρατίας και να έχουμε ένα νέο ’85 (όπου η ανακοίνωση των νέων οικονομικών μέτρων από τον τότε υπουργό Σημίτη οδηγεί σε διάσπαση της ΠΑΣΚΕ και δημιουργία της ΣΣΕΚ, της αριστερής συνδικαλιστικής αντιπολίτευσης μέσα στο ΠΑΣΟΚ).

Πέρα από το κόμμα, που έχει πανελλαδική αναφορά σε εργατικούς χώρους, έστω και αν δυσκολεύεται να συσπειρώσει, και μερίδα του ΣΥΡΙΖΑ καταλαβαίνει το τι συμβαίνει. Η κίνηση Αλαβάνου αυτό δείχνει. «Μέτωπο, ενότητα, μία αντιπολίτευση, κάλεσμα στον κόσμο του ΠΑΣΟΚ, να σπάσει το σύμφωνο σταθερότητας» κτλ. φανερώνουν ότι το μήνυμα των καπιταλιστών έχει ληφθεί. Η μικρή όμως παρουσία αυτών των δυνάμεων μέσα στους χώρους κάνει δύσκολο το έργο της αντιμετώπισης της στρατηγικής του κεφαλαίου στην συγκυρία. Μόνο έναν πολιτικό-ιδεολογικό λόγο μπορούν να προωθήσουν κάπως αποτελεσματικά. Το ίδιο ισχύει και για τις οργανώσεις της εξω-κοινοβουλευτικής αριστεράς, που καταλαβαίνουν το ζήτημα, την ανάγκη ενωτικής απάντησης, αλλά οι δυνάμεις στους χώρους είναι λίγες. Τα πρωτοβάθμια σωματεία δεν συσπειρώνουν μαζικά, τα εργατικά σχήματα και συλλογικότητες είναι πολύ μικρές μειοψηφίες. Όσο για τον αντιεξουσιαστικό χώρο, τον χώρο που είχε την πιο στενή σχέση με τον περσινό Δεκέμβρη και τα υποκείμενα του, δέχτηκε μεγάλη επίθεση με όχημα τους παρακρατικούς, και δυστυχώς έχει στρέψει το βλέμμα του στον αντιφασισμό.

Όλα μαύρα λοιπόν; Θα την φάμε;

Δεν νομίζω. Σε αυτόν τον τόπο η εργατική τάξη έχει περάσει πολύ δύσκολες ώρες, μη το ξεχνάμε. Η ενωτική κινηματική δράση των πολιτικών εφεδρειών πάνω στα διακυβεύματα της συγκυρίας π.χ. ασφαλιστικό, μπορεί να φέρει εκπλήξεις που δεν περιμένουμε. Αλλά ακόμα και αν οι εργάτες πειθαρχήσουν τώρα, στην άμεση, φοβερή ιδεολογική και υλική τρομοκρατία που βιώνουν, δεν είναι σίγουρο ότι θα κάνουν πολύ υπομονή. Το βιοτικό επίπεδο κατακτιέται με πολλές θυσίες, προσωπικές και κοινωνικές, και δεν το αφήνει ο άλλος μόνιμα, χωρίς μάχη….