Για τις ευρωεκλογές του 2009

Ευρωεκλογές 2009 ή
η «τριχοτόμηση» της ελληνικής κοινωνίας
στα αστικά κέντρα


Αυτό το άρθρο γράφτηκε για έναν μόνο λόγο. Γιατί ήταν εντυπωσιακό το πόσο επιβεβαιώθηκε η ρύση του προηγούμενου άρθρου που δημοσιεύτηκε πριν τις Ευρωεκλογές («Εξέγερση, Κρίση, Ταξική Σύνθεση» στο http://rizospastes.blogspot.com/2009/06/2009.html ), ότι «...δεν μπορούν τα κόμματα της Αριστεράς –με τα ιστορικά βαρίδια του παρελθόντος- όσο «λίφτινγκ» και να κάνουν, να εκφράσουν τη νέα ταξική σύνθεση της πόλης που προτιμά π.χ. στην εκπροσώπηση των Ευρωεκλογών, τους οικολόγους ή την αποχή».

Ας ασχοληθούμε λοιπόν με τις εκλογές. Αν και είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι οι κοινωνικοί-ταξικοί αγώνες (που είναι το επίκεντρο μας) και οι εκλογές δεν συμβαδίζουν πάντα (στα σωματεία, στους φοιτητικούς συλλόγους, στην κοινωνία, έχουμε δει μεγάλους αγώνες αλλά μετά στις κάλπες καμία αλλαγή, καθότι οι αγώνες συσπειρώνουν ομοιογενή συνήθως κοινωνικά σύνολα –εργαζόμενους κάποιου κλάδου, φοιτητές, αγρότες κτλ.- πάνω στην ΠΡΑΞΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΟΙΝΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ, ΓΙΑ ΤΑ ΚΟΙΝΑ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ, και όχι πάνω στην κοινή πολιτικο-ιδεολογική τοποθέτηση για το «ποιο είναι το καλό του τόπου, του συλλόγου κτλ.»), εντούτοις θα ήταν λάθος να μη ρίξουμε μια ματιά στο τί πάνω-κάτω εκφράζεται με τις κοινοβουλευτικές εκλογές. Ειδικά με αυτές τις εκλογές όπου η αποχή ήταν πραγματικά ιστορικά πρωτόγνωρη!!

Μια «καλύτερη» ματιά για τις εκλογές μας προσφέρουν συνήθως οι κοινωνικές-δημογραφικές αναλύσεις των ψήφων. Σε σχέση με τις πρόσφατες Ευρωεκλογές, ας δούμε τι «βγάζουν» οι δύο «αριστερόστροφες» δημοσκοπικές εταιρείες (που συνεργάζονται με τον Κούλογλου και την Αυγή αλλά και την Καθημερινή), οι εταιρείες με τα «αριστερά αφεντικά», η Public issue του Μαυρή (ναι, που έγραφε κάποτε στις Θέσεις) και η VPRC του Βερναρδάκη (συμβούλου του Τσίπρα). Πρόκειται για τις δύο εταιρείες που κάνουν συνήθως κοινωνική-δημογραφική έρευνα της ψήφου και δεν δίνουν μόνο τα γενικά ποσοστά. Πρόκειται όμως και για εταιρείες που δέχονται κριτική για τις μεθόδους τους (δες http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=32&artid=273528&dt=14/06/2009)

Λαμβάνοντας υπόψη τη μεθοδολογική αλλά και πολιτική ανεπάρκεια των δημοσκοπήσεων, αλλά και τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που πιθανόν καλύπτουν, θα δώσουμε βάση περισσότερο στα «αντικειμενικά γεγονότα», δηλαδή στους πραγματικούς απόλυτους αριθμούς, και στις γενικές τάσεις που διαφαίνονται από όλες τις δημοσκοπήσεις.

Σύμφωνα λοιπόν με τις δύο εταιρείες, VPRC και Public issue, η αποχή δεν ήταν τόσο μεγάλη γιατί οι εκλογικοί κατάλογοι δεν ήταν εκκαθαρισμένοι. Ο Βερναρδάκης-VPRC μιλά για αποχή 30% στο http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=14/06/2009&id=54182 ενώ ο Μαυρής-Public Issue μιλά για αποχή της τάξης του 36,1% και υπολογίζει το πραγματικό εκλογικό σώμα σε 8.234.000 (δες στο http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_1_14/06/2009_318691). Πρόκειται για πολύ μικρότερο εκλογικό σώμα από το επίσημο του Υπουργείου (9.995.992). Ας δεχτούμε την εκτίμηση και τον συγκεκριμένο αριθμό που έχει υπολογίσει η Public issue. Έχουμε και λέμε:

---Ένα μεγάλο, «δεξιό-αντιδραστικό-συντηρητικό» πολιτικό μπλοκ

Από τους 8.234.000 του εκλογικούς σώματος, κάποιοι πήγαν να ψηφίσουν
ΝΔ 1.655.000 ψήφους
ΛΑΟΣ 366.000
Πανελλήνιο Μακεδονικό Μέτωπο 65.000
ΔΡΑΣΗ 38.000
Χρ.Αυγή 23.000

(Υπάρχουν και ορισμένα μικρότερα «δεξιά» κόμματα όπως το κόμμα φιλελευθέρων αλλά με μονοψήφιο -όσον αφορά τις χιλιάδες- αριθμό και δεν θα τα εξετάσουμε εδώ).


Συνολικά, το «δεξιό μπλοκ» ψήφισαν 1.655 + 366 + 65 + 38 + 23 = 2.147.000 μέλη του εκλογικού σώματος, ποσοστό 26% (με τη ΝΔ να συγκεντρώνει το 20% και ο ΛΑΟΣ το 4,4%). Το ψήφισαν 1.200.000 περίπου άτομα λιγότερα από τις βουλευτικές εκλογές του 2007. Πρόκειται ασφαλώς για αποστασιοποίηση πολύ κόσμου από το «δεξιό μπλοκ», ένα μπλοκ που είναι παγιωμένο ιστορικά στην ελληνική κοινωνία.

Σύμφωνα με τις έρευνες των VPRC και Public issue τη ΝΔ (που έχασε 1.340.000 ψήφους από το 2007) την ψηφίζουν σε δυσανάλογα υψηλό βαθμό οι μεγαλύτερες ηλικίες ανθρώπων, ο μη οικονομικά ενεργός πληθυσμός (συνταξιούχοι και νοικοκυρές), οι κάτοικοι των αγροτικών και ημιαστικών περιοχών (χωριά και κωμοπόλεις), οι άνθρωποι με κατώτερη μόρφωση. Ο ΛΑΟΣ (που πήρε 95.000 περισσότερους ψήφους από το 2007) δείχνει να συσπειρώνει «τον δυναμικό κόσμο» της Δεξιάς, δηλαδή κατοίκους των πόλεων, νεότερης-μέσης ηλικίας (25-55 ετών), οικονομικά ενεργούς (σε ένα παλμαρέ εργασιακών θέσεων, από εργοδότες ως ελεύθερους επαγγελματίες, ανέργους και μισθωτούς του ιδιωτικού και δημοσίου τομέα), με μέση-ανώτερη μόρφωση.

Τέλος, πρέπει να πούμε ότι το «δεξιό μπλοκ» είναι αρκετά συμπαγές πολιτικο-ιδεολογικά στο τρίπτυχο «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια» (στα «οικονομικά» διαφοροποιείται λίγο σε λαϊκή δεξιά και φιλελεύθερη). Και εμπειρικά το ξέρουμε, και η VPRC στην έρευνα της (δες http://www.vprc.gr/uplds/File/Euroekloges%202009-Banner/Presentation_Exit_Poll_2009_Final_Weighted.pdf ) δείχνει ότι στην «Δεξιά» στην Ελλάδα αυτό-τοποθετούνται σχεδόν μόνο οι ψηφοφόροι των ΝΔ-ΛΑΟΣ (αν και το τι σημαίνει «Δεξιά» και συντηρητισμός είναι ολίγον σχετικά).




---Το «κέντρο», το «χωνευτήρι», η σοσιαλδημοκρατία

Η «σοσιαλδημοκρατία», το «κέντρο», το ΠΑΣΟΚ, βγήκε πρώτο κόμμα στις ευρωεκλογές με 1.878.000 ψήφους δηλαδή το 23% περίπου του «πραγματικού» εκλογικού σώματος (κατά την Public issue). Σε σχέση με τις βουλευτικές εκλογές πριν δύο χρόνια, το ψήφισαν 850.000 χιλιάδες λιγότεροι άνθρωποι. Πάλι πρόκειται για μεγάλη αποστασιοποίηση και είναι ολοφάνερο ότι δεν εισέπραξε η σοσιαλδημοκρατία τη δυσαρέσκεια της «δεξιάς» διακυβέρνησης εν μέσω κρίσης. Το γιατί το ξέρουμε. Όταν η σοσιαλδημοκρατία έκανε μέσα στο ’90 αυτά που ήθελαν/έκαναν οι νεοφιλελεύθεροι, και όταν σήμερα οι νεοφιλελεύθεροι καταλαβαίνουν ότι πρέπει να θυμούνται και καμιά σοσιαλδημοκρατική μέθοδο ενσωμάτωσης (π.χ. αύξηση επιδόματος ανεργίας + μείωση στρατιωτικής θητείας + αποδέσμευση λυκείου από τις εξετάσεις, μέτρα δηλαδή που θέλουν να ενσωματώσουν τους νέους), τα όρια (πολιτικά-ιδεολογικά-κοινοβουλευτικά) μεταξύ ΠΑΣΟΚ και «Δεξιάς» είναι δυσδιάκριτα. Υπάρχουν όμως δύο σημαντικές διαφορές μεταξύ «Δεξιάς» και ΠΑΣΟΚ.

Α) Η σοσιαλδημοκρατία έχει ακόμα μεγαλύτερη παρουσία και ηγεμονεύει σε πολλούς κοινωνικούς χώρους, π.χ. στα συνδικάτα σε πολλούς κλάδους και επιχειρήσεις αλλά και σε δήμους και γειτονιές. Αντίθετα η κοινωνική παρέμβαση της ΝΔ και του ΛΑΟΣ (ακόμα) είναι πολύ μικρή. Να το πούμε αλλιώς: στις κοινωνικές διαδικασίες πιο συχνά βρίσκουμε μπροστά μας, στα πόδια μας, τους πασόκους παρά τους δεξιούς (τους τελευταίους, αν τους βρούμε, θα τους βρούμε ξεκάθαρα απέναντι μας!).

Β) Ακριβώς λόγω της κοινωνικής παρέμβασης σε διαφορετικούς χώρους, υπάρχουν και «διαφορετικοί πασόκοι». Εμείς εμπειρικά ξέρουμε τους «αριστεροπασόκους» αλλά και τους «εκσυγχρονιστές». Σύμφωνα με την VPRC, σε παλιότερες έρευνες αλλά και τώρα, το ΠΑΣΟΚ έχει μια έντονη διχοτόμηση μέσα του, με το 1/3 αυτών που το ψήφισαν να δηλώνουν «αριστεροί», τα 2/3 «κέντρο». Όλα αυτά όμως δεν σημαίνουν ότι δεν είναι συντηρητική δύναμη. Έχουμε δει πολύ συντηρητικά αντανακλαστικά από καθημερινό κόσμο του ΠΑΣΟΚ. Όχι τόσο σε θέματα οικονομικού φιλελευθερισμού π.χ. ασφαλιστικό, εργασιακά κτλ. αλλά σε κοινωνικά-πολιτικά ζητήματα π.χ. στάση απέναντι στους μετανάστες, αντιμετώπιση του Δεκέμβρη κτλ. Έχουμε δει ακόμα αλλοπρόσαλλες στάσεις από συναδέλφους μας που στηρίζουν το ΠΑΣΟΚ. Και συχνά νιώθουμε ότι ΠΑΣΟΚ σημαίνει «χωνευτήρι» κάθε διαφορετικής άποψης αν ταιριάζει με τα συγκυριακά συμφέροντα της πολιτικής οργάνωσης. Εν ολίγης: το ΠΑΣΟΚ, η σοσιαλδημοκρατία, παραμένει (η πιο έμπειρη) δύναμη πολιτικής ενσωμάτωσης/διαμεσολάβησης του κοινωνικού πεδίου, των κοινωνικών διαδικασιών και αγώνων.

Τέλος, και το ΠΑΣΟΚ (όπως η ΝΔ), ως «γερασμένο κόμμα» της μεταπολίτευσης, φαίνεται να έχει μεγαλύτερη δύναμη σε μεγαλύτερες ηλικίες ανθρώπων, μη οικονομικά ενεργούς πολίτες, σε κωμοπόλεις και χωριά, σε ανθρώπους με «κατώτερη» μόρφωση. Στις πόλεις και στους μισθωτούς και ανέργους και τους νέους η δύναμη του είναι πιο χαμηλά. Αυτό όμως δεν πρέπει να μας ξεγελά. Ακόμα και σήμερα η πλειοψηφία της εργατικής τάξης –και κυρίως «κατώτερης-μέσης» μόρφωσης- διαμεσολαβείται περισσότερο από το ΠΑΣΟΚ παρά από οποιοδήποτε άλλο κόμμα. Και εμπειρικά το γνωρίζουμε, και ο παρακάτω πίνακας της Public issue το θίγει.

-- Το μπλοκ της «συνειδητής αποδοκιμασίας».

Λοιπόν, η αποχή έφτασε, πάντα με τα στοιχεία της Public issue, τα 8.234.000 («πραγματικό» εκλογικό σώμα) -5.261.000 (ψηφίσαντες) = 2.973.000 χιλιάδες. Δηλαδή 3 εκατομμύρια άνθρωποι σίγουρα δεν πήγαν να ψηφίσουν (αν και σύμφωνα με το υπουργείο το νούμερο εκτοξεύεται στα 4.734.000 άτομα!!!). Θεωρείται ρεκόρ για την Ελλάδα και είναι πραγματικά πολύ εντυπωσιακό. Διότι η αποχή είναι πράξη (άμεσης ή έμμεσης) αμφισβήτησης/αποδοκιμασίας του πολιτικού συστήματος, της διαμεσολάβησης από το αστικό-κοινοβουλευτικό σύστημα.

Σύμφωνα με την έρευνα τώρα της Public issue, της οποίας το «πραγματικό» εκλογικό σώμα έχουμε δεχτεί, το 62% που απείχαν το έκαναν για «πολιτικούς λόγους» ενώ το 38% για «προσωπικούς-κοινωνικούς». Αν και είναι πάλι συζητήσιμο το γιατί η αποχή δεν είναι «πολιτική» στάση π.χ. επειδή λείπεις ταξίδι ή επειδή έχεις φοιτητικές εξετάσεις (δες και το http://katalipsiesiea.blogspot.com/2009/06/blog-post_09.html ), ας το δεχτούμε. Kαι η VPRC λέει ότι από αυτούς που απείχαν το 67% το είχε αποφασίσει εβδομάδες πριν τις εκλογές και δίνει ακόμα μεγαλύτερα ποσοστά στη «συνειδητή αποχή».

Θα είμαστε μετριοπαθείς. Θα ακολουθήσουμε την Public issue και θα πούμε ότι από τους 8.234.000 του «πραγματικού» εκλογικού σώματος, απείχαν 2.973.000 και φαίνεται ότι ένα ποσοστό της τάξης σίγουρα του 62% το έκανε σαν πολιτική πράξη, έκανε μια «συνειδητή αποχή». Αυτό σημαίνει ότι 1.843.000 απείχαν συνειδητά, και αν προσθέσουμε και όσους ψήφισαν «λευκό» (δεν βάζουμε τα άκυρα που μπορεί να είναι και από λάθη), τότε 1.843.000 + 61.000 = 1.904.000 είναι όσοι «συνειδητά» αποδοκίμασαν τα κόμματα, δεν εκφράστηκαν από αυτά. Έχουμε λοιπόν ένα μπλοκ της «συνειδητής αποδοκιμασίας», που είναι για πρώτη φορά το μεγαλύτερο αριθμητικά «κόμμα» σε εκλογές, με ποσοστό όσο περίπου και του ΠΑΣΟΚ επί του «πραγματικού» εκλογικού σώματος (23%).

Ας δούμε όμως λίγο το «προφίλ» όσων δεν ψήφισαν. Είναι ακριβώς ίδιο με αυτών που δεν στήριξαν τα δύο μεγάλα κόμματα, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, αλλά στήριξαν τα μικρά κόμματα (συμπεριλαμβανομένου του ΛΑΟΣ και άλλων αντιδραστικών μικρών κομμάτων). Δηλαδή η αποχή ήταν μεγαλύτερη στα αστικά κέντρα, στις μικρότερες ηλικίες, στον «παραγωγικό-ενεργό» πληθυσμό, στον «πιο μορφωμένο» κόσμο.

Το προφίλ αυτού που απείχε, σύμφωνα με την VPRC (δες την ανάλυση του Βερναρδάκη σε Ελευθεροτυπία και Αυγή στο http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=467635 ) προσομοιάζει κατά πολύ το προφίλ αυτού που ψήφισε ΣΥΡΙΖΑ και Οικολόγους. Καμία έκπληξη. Και εμπειρικά ξέρουμε ότι οι περισσότεροι φίλοι μας που ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ ή Οικολόγους στις προηγούμενες εκλογές, φέτος έκαναν μπάνιο μαζί μας. Και μπορούμε να ισχυριστούμε κάτι ακόμα: η μειοψηφία των δυναμικών κοινωνικών διεργασιών των αστικών κέντρων, οι μισθωτοί-άνεργοι-επισφαλείς του ιδιωτικού (και όχι μόνο) τομέα των πόλεων, οι φοιτητές-μαθητές, ο κόσμος του Δεκέμβρη, η νέα ταξική σύνθεση, είναι «πιο κοντά» –ως υποκειμενικότητες- στην εκπροσώπηση/διαμεσολάβηση από τα μικρά «προοδευτικά» κόμματα παρά από τη ΝΔ-ΠΑΣΟΚ αλλά και τα συντηρητικά ΛΑΟΣ-ΚΚΕ (που αντλούν και πολλούς ψήφους από μικροαστικά στρώματα των πόλεων π.χ. μαγαζάτορες, και συσπειρώνονται πολύ υπέρ της εκλογικής συμμετοχής)[1].

Παρότι όμως είναι πιο «κοντά», δεν επέλεξαν τη διαμεσολάβηση. Και έτσι ΣΥΡΙΖΑ και Οικολόγοι δεν τα κατάφεραν να έχουν σημαντικές εκλογικές επιδόσεις. Το γιατί συμβαίνει αυτό, το γιατί αυτός ο κόσμος δεν επέλεξε τη διαμεσολάβηση, θα το δούμε παρακάτω. Μέχρι τώρα ας κρατήσουμε ότι έχουμε 3 μπλοκ:

1) Το «δεξιό-αντιδραστικό» μπλοκ (26% του εκλογικού σώματος) που είναι πολιτικά-ιδεολογικά συμπαγές (το ιστορικό «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια») αλλά με σχετικά μειωμένη παρουσία σε κοινωνικές διεργασίες (σε σχέση με την εκλογική απήχηση του). Το αν αυτό το μπλοκ βγει πιο μαζικά στο δρόμο (αυτό μέχρι τώρα γίνεται από τις παρακρατικές, φασιστικές συμμορίες) και λάβει σημαντικές πρωτοβουλίες παρέμβασης σε κοινωνικούς χώρους, αν μετατραπεί σε μια «δυναμική κοινωνική δεξιά», είναι ένας μεγάλος κίνδυνος του επόμενου διαστήματος.

2) Την «σε κρίση» σοσιαλδημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ (23%) που
α) έχει ένα μικτό, αντιφατικό ιστορικό παρελθόν από πρωτόγνωρες-για-την-Ελλάδα φιλολαϊκές πολιτικές μέχρι σφοδρές νεοφιλελεύθερες επιθέσεις
β) δεν έχει έτσι μια συμπαγή κοινωνική ταυτότητα. Είναι πια ένας πολυσυλλεκτικός σχηματισμός με μεγάλη εμπειρία ενσωμάτωσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι εκφράζει και μεγάλο κομμάτι της εργατικής τάξης («παλιά πολιτική ταξική σύνθεση») αλλά και εργοδότες, επιχειρηματίες, μικροαστικά στρώματα.

3) Το μπλοκ της «συνειδητής αποδοκιμασίας» (23%). Μια αποδοκιμασία που ξεκίνησε από πιο παλιά να εκκολάπτεται στις πόλεις και που πια κάνει δυναμική εμφάνιση. Μια αποδοκιμασία, διάχυτη, κατακερματισμένη, αλλά και ενάντια στον παραδοσιακό δικομματισμό, κοντύτερα στα μικρά κόμματα και μάλλον στα «προοδευτικά» σχήματα (ΣΥΡΙΖΑ-Οικολόγοι), μια αποδοκιμασία από φορείς δυναμικών κοινωνικών διεργασιών, από φοιτητές, ανέργους και εργαζομένους των πόλεων. Το πιο προωθημένο μέρος αυτού του μπλοκ είναι και ο Δεκέμβρης, ο μειοψηφικός κόσμος που στήριξε τον Δεκέμβρη στο δρόμο, πρακτικά.

Έχουμε μια τριχοτόμηση λοιπόν. Μια τριχοτόμηση που την υπολογίσαμε με βάση την επικράτεια. Και είναι λάθος. Γιατί αν δούμε μόνο τις πόλεις, η κατάσταση είναι πολύ πιο οξυμμένη και σαφέστατα υπέρ του μπλοκ της «συνειδητής αποδοκιμασίας». Σήμερα υπάρχουν πολλοί δήμοι και γειτονιές στην Αθήνα όπου το «αντιδραστικό μπλοκ» (ΝΔ+ΛΑΟΣ κτλ.), μαζί με το ΠΑΣΟΚ, δυσκολεύονται να εκφράσουν την πλειοψηφία του κόσμου. Και δεν είναι μόνο οι 1 εκατομμύριο μετανάστες που αλλάζουν τους συσχετισμούς ή η αυξημένη δύναμη της Αριστεράς στις πόλεις. Είναι πάνω απ’ όλα η νέα ταξική σύνθεση των πόλεων, η «νέα ζωή» (εργασιακή, περιβαλλοντική, οικονομική, κοινωνική) που βιώνουν χιλιάδες και που τους οδηγεί σε επαναπροσανατολισμό της πολιτικής-εκλογικής τους συμπεριφοράς.


Πάμε τώρα στην Αριστερά. Πέρα από το 38% που απείχε «μη-συνειδητά» αλλά για «προσωπικούς-κοινωνικούς» λόγους (μιλάμε για 1.130.000 άτομα! που υποθέτουμε ότι θα ψηφίσουν σίγουρα στις επόμενες εκλογές), πέρα από αυτούς που ψήφισαν πολύ μικρά (αριστερά, οικολογικά, δεξιά) κόμματα ή έριξαν (κατά λάθος;) άκυρο, υπάρχει και μια «συνειδητή δύναμη»: η Αριστερά. Τι ρόλο βαράει; Γιατί δεν εξέφρασε το μπλοκ της «συνειδητής αποδοκιμασίας»; Γιατί στην ουσία έχασε και αυτή από την αποχή;
Είπαμε ότι πιο κοντά στο μπλοκ της «συνειδητής αποδοκιμασίας» στις πόλεις βρίσκεται σίγουρα ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Οικολόγοι. Όμως:

--Ο ΣΥΡΙΖΑ έβγαλε μέχρι και αφίσα που καλούσε σε συμμετοχή στις εκλογές: «χάσε ένα μπάνιο» για «να χάσουν τον ύπνο τους»! Ή σε άλλη αφίσα καλούσε τους μαθητές που θα ψήφιζαν για πρώτη φορά σε «ψήφο ανατροπής»! Μιλάμε για τα παιδιά που συμμετείχαν στις πορείες του Δεκέμβρη και…ανατρέπανε…κάδους! Στην ίδια αποδοκιμασία της αποχής είχε λυσσάξει και το ΚΚΕ. Είναι πραγματικά λυπηρό και χυδαίο να βλέπεις τα «αριστερά» κόμματα να γίνονται το δεκανίκι του κοινοβουλευτικού-εκλογικού παιχνιδιού (και όχι φορείς που τονίζουν το «κοινωνικό ζήτημα»). Δείχνει πόσο απομακρυσμένα είναι τελικά τα αισθητήρια αυτών των δύο κόμματων από το κοινωνικό πεδίο. Αυτό βάζει σε μπελάδες τον ΣΥΡΙΖΑ που ακόμα δεν κατάλαβε ότι η δημοσκοπική του άνοδος πριν ένα χρόνο στηρίζονταν σε μηντιακά παιχνίδια αλλά και στους πραγματικούς αγώνες (Ασφαλιστικό) και όχι στο πολιτικό του πρόγραμμα. Τι εννοούμε; Με την ιστορική ήττα του εργατικού-κομμουνιστικού κινήματος, στη χώρα μας και αλλού, τα αριστερά πολιτικά προγράμματα έχουν καταντήσει πια φορμαλισμοί, ρητορεία. Κανείς δεν εμπιστεύεται τον άλλο αν δεν τον δει να «βάζει πλάτη» στα κοινωνικά, καθημερινά διακυβεύματα της (δύσκολης) ζωής. Εκεί κρίνεται ο άλλος. Π.χ. τι στάση κρατάς για τον Δεκέμβρη που νέοι άνθρωποι συγκρούονται στον δρόμο; Τι ρόλο έχεις/παίρνεις σε μάχες στους εργασιακούς χώρους; Ανοίγεις ή στηρίζεις κοινωνικά μέτωπα και κοινωνικές διαδικασίες; Ή μήπως ενδιαφέρεσαι περισσότερο για την πολιτική διαμεσολάβηση και την εκλογική-δημοσκοπική καταγραφή και το ποιος θα είναι τελικά ο τρίτος υποψήφιος ευρωβουλευτής;

---Στα καθημερινά διακυβεύματα της ζωής κρίνεται και το ΚΚΕ. Μπορεί να έχει κάποιες δυνάμεις μέσα σε κοινωνικούς χώρους και «πλήρες πολιτικό πρόγραμμα» (για την «λαϊκή συμμαχία» που θα γίνει «λαϊκή εξουσία» απέναντι στα…μονοπώλια), αλλά στα διακυβεύματα της συγκυρίας θα κριθεί π.χ. απάντηση στην κρίση. Τον Δεκέμβρη πάντως «απέτυχε» τελείως να καταλάβει τι γίνεται, έδειξε ότι πρόκειται για έναν ανελαστικό μηχανισμό, μια συντηρητική δύναμη. Δεν είναι τυχαίο ότι «έχασε» κόσμο (πήρε 428.000 ψήφους ενώ στις βουλευτικές του 2007 είχε 584.000).

--- Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ μόνο ανταρσία δεν έκανε. Οι ψήφοι της δεν διαφοροποιούνται από τις εκλογικές επιδόσεις της άκρας αριστεράς εδώ και χρόνια. Μόνη πραγματική διέξοδος για τον κόσμο που πολιτικό-ιδεολογικά συσπειρώνεται στην άκρα αριστερά είναι το κοινωνικό πεδίο. Π.χ. σε εργασιακούς χώρους και σωματεία, η επιρροή των αγωνιστών της ΑΝΤΑΡΣΥΑΣ είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ ότι στο ευρύτερο πολιτικ-εκλογικό πεδίο. Και αυτό έχει να κάνει με τα συγκεκριμένα, γειωμένα διακυβεύματα που μπαίνουν στους εργασιακούς χώρους και όπου οι αγωνιστές πρέπει να πάρουν θέση και να δώσουν μάχη. Και όχι στα γενικά πολιτικά προγράμματα για την «αντικαπιταλιστική έξοδο από την κρίση». Τέτοια γενικά πολιτικά προγράμματα, φτιαγμένα «προκατ» σε πολιτικά γραφεία και συνέδρια, είπαμε (και για την περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ) δεν αγγίζουν κανένα. Είναι απογειωμένα, έξω-από-την-εργατική-τάξη φτιαγμένα. Το μόνο πρόγραμμα φτιάχνεται, ειδικά στη σημερινή συγκυρία απαξίωσης του ιστορικού εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος, στις καθημερινές μάχες, σε αλληλεπίδραση με τις ανάγκες και τις αγωνίες και τις επιθυμίες του καθημερινού κόσμου.

---Οι Οικολόγοι (179.000 ψήφοι) δεν πρόκειται για παραδοσιακό αριστερό σχηματισμό αλλά ανήκουν στο ευρύτερο «προοδευτικό» φάσμα. Κόμμα διαταξικό (και ποιο δεν είναι), με έμφαση στην προστασία του περιβάλλοντος, με αντι-εθνικιστικές θέσεις, εξέφρασε μια γενικότερη ευαισθησία της εποχής. Είναι αμφίβολο το πώς θα συνεχίσει, πολιτικά και κοινωνικά. Στις βουλευτικές εκλογές πάντως θα πιεστεί πολύ, αφού η συσπείρωση των κομμάτων εξουσίας είναι μεγαλύτερη.

Ανακεφαλαιώνοντας, η Αριστερά πήρε: 428.000 (ΚΚΕ) + 241.000 (ΣΥΡΙΖΑ) + 21.000 (ΑΝΤΑΡΣΥΑ) + Μ-Λ ΚΚΕ (13.000), σύνολο 703.000, ήτοι 8,5% του «πραγματικού» εκλογικού σώματος (και μαζί με τους Οικολόγους φτάνει το 10,7%). Η επιρροή της είναι σαφώς περιορισμένη. Δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να εκφράσει, πόσο μάλλον να ηγεμονεύσει, το μπλοκ της «συνειδητής αποδοκιμασίας» των (τουλάχιστον) 1.9 εκατομμυρίων πολιτών. Και δεν μπορεί και για έναν λόγο που αφήσαμε τελευταίο: την αδυναμία του μοντέλου πολιτικής οργάνωσης και πολιτικής πρακτικής με βάση το (αστικό, κοινοβουλευτικό) κόμμα.

Σε αντίθεση με πολλούς από την Αριστερά που θεωρούν ως μόνο τρόπο πολιτικής παρέμβασης την εκλογική στήριξη ή την ενεργό συμμετοχή σε ένα κόμμα, και ως μόνη πολιτική πρακτική αυτήν που έχει να κάνει με τα ζητήματα της κεντρικής-κρατικής εξουσίας, ένα πλήθος πρωτοβουλιών για ζητήματα κοινωνικά, περιβαλλοντικά, εργασιακά κ.α. δείχνουν ότι ο νέος κόσμος που θέλει να είναι κοινωνικοπολιτικά ενεργός, δεν έχει καμία όρεξη να γίνεται ουρά κομματικών επαγγελματιών και παραγόντων αλλά ούτε και συνομιλητής/διαχειριστής του κράτους. Επιπλέον, πέρα από όσους νέους εμφανίζουν άλλες πρακτικές πολιτικοκοινωνικής παρέμβασης (από τα blogs μέχρι τις καταλήψεις δημόσιων χώρων), τα κόμματα, δηλαδή ο τρόπος οργάνωσης, λειτουργίας και πρακτικής τους, έχουν απαξιωθεί πια και για μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους, που τα έζησαν από τη μεταπολίτευση και μετά. Η Αριστερά μπορεί να μην έγινε ποτέ κυβερνητική εξουσία αλλά λούζεται όλη αυτήν την απαξίωση αφού ποτέ δεν πρότεινε ένα άλλο μοντέλο πολιτικοκοινωνικής παρέμβασης -για να μην πούμε ότι στήριξε π.χ. το ’89 την κυβερνητική εξουσία ή στηρίζει σήμερα τη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία. Εκεί ακριβώς έχει αποτύχει βασικά. Ακολουθεί πιστά μια μακρόχρονη παράδοση πολιτικής παρέμβασης (που όσο «κουφό» και αν ακουστεί πρέπει να αναζητηθεί στην Β΄ Διεθνή και τον πλήρη διαχωρισμό πολιτικού και κοινωνικού και τον πλήρη επικαθορισμό του δεύτερου από το πρώτο) και δεν έχει προχωρήσει σε μια επαναδιαπραγμάτευση της σχέσης «του κοινωνικού και του πολιτικού». Τα μασκαριλίκια του ΚΚΕ ως…ΠΑΜΕ…δεν βελτιώνουν τα πράγματα γιατί μέχρι και οι πέτρες γνωρίζουν ότι η γραμμή έρχεται από τον Περισσό, αλλά ούτε και οι προσπάθειες π.χ. για «ανεξάρτητη εργατική πρωτομαγιά» όταν αυτή χρησιμοποιείται σαν προεκλογική φιέστα των κομμάτων της άκρας αριστεράς. Και η πρόσφατη τεράστια αποχή αναδεικνύει ΚΑΙ αυτήν την ανάγκη επαναδιαπραγμάτευσης κοινωνικού και πολιτικού (πέρα από την πριμοδότηση του «βάζω πλάτη» στα καθημερινά κοινωνικά ζητήματα και αφήνω τη ρητορεία με βάση τεχνοκρατικά, «προκάτ» προγράμματα πάλης). Άραγε «το μήνυμα ελήφθη»;

Επίλογος: από τη «συνειδητή αποδοκιμασία» στο κίνημα; Αλλά πως;

Δεν έχουμε αυταπάτες ότι το καλοκαιρινό τριήμερο και η «χαλαρότητα» των ευρωεκλογών έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στη μεγάλη αποχή. Είναι σίγουρο ότι δεν θα επαναληφθεί το φαινόμενο στις επόμενες βουλευτικές εκλογές, σε μια χώρα που σε σχέση με την Ευρώπη έχει πολύ μεγάλη παράδοση εκλογικής συμμετοχής. Στις επόμενες εθνικές εκλογές δεν θα ψηφίσει μόνο ο κόσμος που επικαλέστηκε «προσωπικούς-κοινωνικούς» λόγους για την τωρινή αποχή, αλλά και κόσμος από το μπλοκ της «συνειδητής αποδοκιμασίας». Παρόλαυτα, αυτό δεν φαίνεται ότι θα αλλάξει την τριχοτόμηση της ελληνικής κοινωνίας –«δεξιό αντιδραστικό» μπλοκ, σοσιαλδημοκρατία, «συνειδητή αποδοκιμασία»- τουλάχιστον στα αστικά κέντρα. Και αυτό για τους εξής λόγους:

Πρώτον υπολογίσαμε τη «συνειδητή αποχή-αποδοκιμασία» με πολύ μετριοπαθή τρόπο, βασισμένη στο (σημαντικά μικρότερο) εκλογικό σώμα της Public issue και χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη όσους απείχαν για «προσωπικούς-κοινωνικούς» λόγους.

Δεύτερον, καθότι το «προφίλ» αυτού που απείχε «προσομοίαζε» αυτόν που θα ψήφιζε ΣΥΡΙΖΑ ή Οικολόγους στα αστικά κέντρα, μπορούμε να περιμένουμε ότι αυτός ο κόσμος, αν ψηφίσει, μάλλον θα κατανεμηθεί ισοσκελώς σε «Δεξιά», «Κέντρο», «Αριστερά»-οικολόγοι. Δηλαδή η «συνειδητή αποδοκιμασία», αν γίνει εκλογική επιλογή κάποιου πολιτικού «μπλοκ», μάλλον θα τριχοτομηθεί στις πόλεις.

Τρίτον, αυτό που μόλις περιγράφτηκε παραπάνω ήδη έγινε ως ένα βαθμό στις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές του 2007. Λέμε ξανά, όχι στην επικράτεια, αλλά στα αστικά κέντρα και κυρίως σε δήμους της Αθήνας ο κόσμος έχει «τριχοτομηθεί» (και ειδικά το πλήθος των ανέργων και των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα).

Τέταρτον, το μπλοκ της «συνειδητής αποδοκιμασίας» έχει εμφανιστεί χρόνια τώρα. Εδώ και πολλά χρόνια ο κόσμος απαντάει στα γκάλοπ ότι ο καταλληλότερος πρωθυπουργός είναι ο «κανένας» και ότι δεν είναι ευχαριστημένος ούτε από την κυβέρνηση αλλά ούτε και από την αντιπολίτευση.

Με άλλα λόγια, η νέα «ταξικότητα» των πόλεων στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα έχει οδηγήσει σε ένα «ιδιαίτερο» φαινόμενο: πολύς κόσμος να μην εκφράζεται[2] πια από τους δύο πυλώνες του αστικού-κοινοβουλευτικού συστήματος από το ’81 και μετά (ΠΑΣΟΚ και ΝΔ), ταυτόχρονα να μην επιδοκιμάζει την Αριστερά, και έτσι να αμφισβητείται έμμεσα ολόκληρο το πολιτικό σύστημα κομματικής-κοινοβουλευτικής διαμεσολάβησης. Αυτή η αμφισβήτηση δεν είναι φυσικά «αναρχική», ούτε και σον και καλά «προοδευτική». Ταράσσει όμως τα νερά καθότι, όπως ειπώθηκε και στο προηγούμενο άρθρο για την ταξική σύνθεση, το αστικό σύστημα…«ξέρει πολύ καλά πια ότι δεν υπάρχει κοινωνική συναίνεση για κρίσιμες μερίδες εργαζομένων των πόλεων». Κάτι τέτοιο δεν έδειξε και ο «νεανικός» Δεκέμβρης, η μεγαλύτερη ρήξη των τελευταίων χρόνων όπου καμία κομματική-πολιτική διαμεσολάβηση δεν μπορούσε να λάβει χώρα; Το πώς βέβαια αυτή η αποδοκιμασία θα λάβει κοινωνικά χαρακτηριστικά, το πώς θα μετατραπεί σε ένα κοινωνικό κίνημα αμφισβήτησης της αστικής εξουσίας, είναι το ζητούμενο. Και έχει να κάνει με τα κοινωνικά διακυβεύματα και τα καθημερινά μέτωπα που θα ανοίξουν (αν ανοίξουν) στο επόμενο διάστημα. Χωρίς αγώνες, αλλά και χωρίς τη συμμετοχή κόσμου της αμφισβήτησης στους αγώνες, είναι πολύ πιθανόν να εκφραστεί η «συνειδητή αποδοκιμασία» ξανά από τον παραδοσιακό δικομματισμό ή από τη νεόκοπη λαϊκή ακροδεξιά, ενισχύοντας τη θέση τους στο πολιτικό-κοινοβουλευτικό σύστημα και δίνοντας τους την ευκαιρία για περαιτέρω αντιδραστικές κρατικές πολιτικές[3]…


mr_sun_light

Θεσσαλονίκη, 19 Ιούνη 2009

[1] Και ένα σχόλιο για τον ΛΑΟΣ, και όσον αφορά τη σχέση του με το μπλοκ της «συνειδητής αποδοκιμασίας»:
α) Ο ΛΑΟΣ πρόκειται για εκλογικό-κοινοβουλευτικό (ως τώρα) σχηματισμό, χωρίς άμεσες κοινωνικές παρεμβάσεις και δυνάμεις. Αυτός σημαίνει ότι η μοναδική συμμετοχή/στάση υπερ του είναι πάνω απ’ όλα η ψήφος. Επομένως είναι πολύ πιο πιθανό να συμμετείχαν στην εκλογική διαδικασία όσοι θέλουν να το ψηφίσουν και να το αναδείξουν.
β) Στην παραπάνω θέση, ότι ο ΛΑΟΣ δεν έχασε ψήφους προς το μπλοκ της «συνειδητής αποδοκιμασίας», συνηγορεί και το γεγονός ότι ο ΛΑΟΣ αποτελεί το βασικό κόμμα «αποδοκιμασίας της ΝΔ». Και αυτό εκφράζεται μόνο αν πας να ψηφίσεις.
γ) Ο ΛΑΟΣ λοιπόν, σε σχέση με το 1.340.000. ψήφους που δεν πήγαν στη ΝΔ, αύξησε τους ψήφους του κατά 95.000 σε σχέση με το 2007. Υπάρχει τεράστια δυσαναλογία για να κραυγάζουμε ότι έχουμε άνοδο της ακροδεξιάς στην Ελλάδα. Δεν υποτιμούμε το γεγονός, αλλά περισσότερο θα έπρεπε να μας ανησυχεί ότι π.χ. το ΠΑΣΟΚ μιλά για μηδενική ανοχή για τους «λαθρομετανάστες» ή ότι το ΚΚΕ είναι και αυτό «συντηρητικό» κόμμα.

[2] Εδώ να πούμε ότι δεν είναι μόνο ζήτημα πολιτικό-ιδεολογικής έκφρασης. Τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν ολόκληρες οικογένειες οπαδών. Κόσμος ψηφίζει ΝΔ ή ΠΑΣΟΚ για να έχει πρόσβαση σε σχέσεις/θύλακες εξουσίας και πόρους π.χ. έναν διορισμό στο δημόσιο, ένα επίδομα κτλ. Το ίδιο συμβαίνει και στα συνδικάτα στον δημόσιο τομέα, όπου η πριμοδότηση ενός κόμματος/παράταξης εξουσίας μπορεί να σημαίνει ευνοϊκή μετάθεση, απόσπαση κτλ. Γενικά είναι γνωστό ότι τα κόμματα εξουσίας χρησιμοποιούν τον κρατικό μηχανισμό, την εξουσία και τους πόρους του, για να αναπαράγονται εκλογικά. Γι’ αυτό ίσως και η «φτωχή, μη-αναπτυσσόμενη» επαρχία είναι πιο αγκιστρωμένη στα κόμματα εξουσίας. Για να έχει πρόσβαση στην βοήθεια του κρατικού μηχανισμού.

[3] Ήδη τα μέτρα για τους μετανάστες είναι μια δυσοίωνη εξέλιξη και δεν είναι αστεία, επηρεάζουν χιλιάδες ζωές. Και πάρθηκαν με μια αφορμή: το ότι «ο ΛΑΟΣ διεμβόλισε την ΝΔ γιατί…ο κόσμος θέλει μεγαλύτερα μέτρα ασφάλειας» (ενώ είδαμε ότι η «διεμβόλιση» ήταν 95.000 ψήφοι από ένα σύνολο 1.340.000 ψήφων που «έφυγαν» από τη ΝΔ).