Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ FLEXICURITY (ελαστασφάλειας)
από το έντυπο δρόμου «Στάση» που κυκλοφορεί στην πόλη της Θεσσαλονίκης (http://stasiepisfaleias.wordpress.com)
«Κάτι σάπιο υπάρχει στο Βασίλειο της Δανημαρκίας»Άμλετ, Πράξη i, σκηνή iv
Εισαγωγή στη flexicurity
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 οι σοσιαλδημοκράτες στη Δανία επεδίωξαν για πρώτη φορά να συνδέσουν δύο φαινομενικά αντιτιθέμενες τάσεις, την ευελιξία και την ασφάλεια της εργασίας. Την πολιτική αυτή την ονόμασαν flexicurity (ακρωνύμιο των όρων flexible-ευελιξία & security-ασφάλεια) και το μοντέλο χειροκροτήθηκε για την επιτυχία του από αφεντικά και συνδικάτα καθώς τα αποτελέσματά του ήταν θεαματικά, μέσα σε μια δεκαετία αυξήθηκαν τα ποσοστά απασχόλησης και η ανεργία από 12% μειώθηκε σε 5% (όταν σε χώρες με φιλεργατική –άκαμπτη- νομοθεσία π.χ. Γαλλία είναι στο 10%). Το δανέζικο μοντέλο flexicurity, το οποίο το αποκαλούνε και «χρυσό τρίγωνο» βασίζεται στα εξής τρία στοιχεία: πρώτον στη μεγάλη επαγγελματική και γεωγραφική κινητικότητα των εργαζομένων, δεύτερον στο διευρυμένο σύστημα κοινωνικής προστασίας, με υψηλά επιδόματα ανεργίας και τρίτον στη δια βίου εκπαίδευση.
Ωστόσο όσοι χειροκροτούν το παραπάνω μοντέλο δεν μας λένε ότι η Δανία μέσω της flexicurity πέτυχε τη λεγόμενη «δημιουργική καταστροφή», αφού περίπου 3000 επιχειρήσεις κλείνουν ή φεύγουν από τη χώρα ετησίως, το 30% του εργατικού δυναμικού αλλάζει εργασία κάθε χρόνο, το 67% των εργαζόμενων δουλεύει σε θέσεις επισφαλούς εργασίας (προσωρινή, μερική, εποχιακή κτλ), υπάρχει πλήρης ελευθερία στις προσλήψεις και τις απολύσεις, ο εργαζόμενος δεν παίρνει αποζημίωση όταν απολυθεί και το πρότερο πανίσχυρο συνδικαλιστικό κίνημα κάμφθηκε σημαντικά την τελευταία δεκαετία. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά έχουν ανάγει το πακέτο της flexicurity στη νέα ελκυστική προσφορά στο super market ιδεών της Ε.Ε. και εμφανίζεται πλέον ως πανάκεια για πάσα νόσο. Όπου εφαρμόζεται τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Σε χώρες, όπως η Ολλανδία και η Γερμανία, όπου το σύστημα εφαρμόζεται πιλοτικά εδώ και μια πενταετία, παρατηρήθηκαν μαζικές απολύσεις εργαζομένων καθώς οι επιχειρήσεις άρπαξαν την ευκαιρία να μειώσουν ανέξοδα το κόστος παραγωγής και μετά, εφόσον χρειαστεί, να επαναπροσλάβουν μισθωτούς δούλους. Εργαζόμενοι οι οποίοι δούλευαν στην ίδια θέση για δεκαετίες εκβιάστηκαν να υπογράψουν με καινούριους όρους για να διατηρήσουν τη θέση τους ενώ αρκετοί άλλοι απολύθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς την παραμικρή χρονικά προειδοποίηση.
Έτσι φτάνουμε λοιπόν στο Νοέμβριο του 2007 που το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά από μια δεκαετία ανεπιτυχών προσπαθειών για εργατική μεταρρύθμιση (πράσινη βίβλος) υιοθέτησε τελικά την πρόταση της σοσιαλιστικής ομάδας (έκθεση Προτασίεβιτς) για την εφαρμογή της flexicurity σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. έως το 2012. Ο στρατηγικός στόχος της flexicurity είναι ο εκσυγχρονισμός της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας και η κατάργηση των υπερπροστατευτικών εθνικών νομοθεσιών με εργαλεία την προώθηση των απολύσεων στο όνομα της ανταγωνιστικότητας και τη μετακύληση του κόστους προστασίας των νέων ανέργων στο κοινωνικό σύνολο. Ταυτόχρονα αναδεικνύεται ως βασική κατεύθυνση της Ε.Ε. μέσω της flexicurity η αποδυνάμωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, η εξασθένηση του ρόλου των συνδικάτων και η καθιέρωση των ατομικών συμβάσεων, η οποία θα προσφέρει στα αφεντικά ακόμα μεγαλύτερη δύναμη για απολύσεις χωρίς αιτιολόγηση, ενώ θα αποδυναμωθεί ριζικά η δυνατότητα συνδικαλιστικής οργάνωσης.
Συγκεκριμένα, τι περιλαμβάνει λοιπόν η flexicurity: κατάργηση στο ήμισυ των μόνιμων θέσεων εργασίας έως το 2012, μείωση των αποζημιώσεων απόλυσης, καταβολή αποζημίωσης ανεξάρτητα από την προϋπηρεσία, άρση του αιτιολογημένου χαρακτήρα των απολύσεων, μείωση του χρόνου προειδοποίησης για τις απολύσεις σε πέντε μέρες, μείωση του μέσου χρόνου παραμονής ενός εργαζόμενου σε έναν εργοδότη κάτω από 5 χρόνια, αύξηση του ορίου των ομαδικών απολύσεων, περιορισμός των διοικητικών υποχρεώσεων στις περιπτώσεις των ομαδικών απολύσεων, αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης, αύξηση του εβδομαδιαίου ανώτατου χρόνου εργασίας σε 65 ώρες. Απέναντι σε αυτής της μορφής την ευελιξία προτείνεται, προαιρετικά βέβαια, η καθιέρωση ενός συστήματος ασφάλειας που αφορά στους όρους διαχείρισης της ανεργίας. Αυτό υποτίθεται ότι σημαίνει υψηλά επιδόματα ανεργίας, σε χρήμα και σε διάρκεια και ενισχυμένα προγράμματα για την κατάρτιση και επανακατάρτιση του εργατικού δυναμικού.Ταυτόχρονα η έννοια της ευελιξίας επεκτείνεται σε όλο το φάσμα των εργασιακών σχέσεων από την πρόσληψη μέχρι τους όρους της απόλυσης και φυσικά το χρόνο αλλά και τον τόπο εργασίας, όπως επίσης και τη μισθολογική μεταχείριση των εργαζομένων. Ο εργαζόμενος χάνει την εγγύηση της σταθερότητας που του παρέχει το εργατικό δίκαιο, το οποίο αποκτά χαρακτηριστικά εμπορικού δικαίου αλλά υποτίθεται ότι κερδίζει την εγγύηση ενός ελάχιστου εισοδήματος (επιδόματα ανεργίας) και άλλες φορές τη δια βίου μάθηση και κατάρτιση κατά τη διάρκεια των μεταβατικών περιόδων εργασίας του.
Τι κρύβεται πίσω από την παραπλανητική flexicurity
Ένας νέος «μεγάλος μετασχηματισμός» είναι προ των πυλών. Στο πλαίσιο των επιχειρούμενων αλλαγών η έννοια της flexicurity, αποτελεί κεντρική επιλογή για την Ε.Ε. και πρόκειται για ένα μοντέλο easy hiring – easy firing - εύκολης εισόδου και ακόμα πιο εύκολης απόλυσης. Ωστόσο η κατ’ ουσίαν ισορροπία ανάμεσα στους δύο πόλους, την ευελιξία και την ασφάλεια, φαίνεται εξαιρετικά δύσκολη στην πράξη, αν όχι αδύνατη. Πόσο μάλλον όταν από τις διαφαινόμενες προθέσεις η ευελιξία συνιστά προτεραιότητα (αποτελεί άλλωστε και το πρώτο συνθετικό του όρου flexicurity) η δε ασφάλεια μάλλον αποτελεί το ζητούμενο ή, για ορισμένους, το εύπεπτο υλικό προκειμένου να ενισχυθεί η ευελιξία και να συγκεντρώσει με το μέρος της τις μέγιστες δυνατές συναινέσεις.
Θεωρητική βάση της flexicurity είναι πως ο εργαζόμενος δε γνωρίζει πια ότι «έχει μια δουλειά», με την έννοια της μονιμότητας, αλλά ότι διαρκώς θα πρέπει να «αναζητά μια δουλειά». Ωστόσο το νέο με την flexicurity δεν είναι τόσο η θεσμική κατοχύρωση και διόγκωση της προσωρινότητας της εργασίας (που, σε τελική ανάλυση, με μια μικρή εξαίρεση στα μέσα του 20ου αιώνα ήταν πάντα προσωρινή), αλλά η διάλυση του ατόμου ως ενεργού υποκειμένου, η διάλυση δηλαδή της εργατικής διαπραγματευτικής δύναμης. Με την flexicurity οδηγούμαστε από την ασφάλεια της «θέσης εργασίας» στην προστασία «μιας θέσης εργασίας» και από το «κράτος πρόνοιας» ως απόρροια των συλλογικών κοινωνικών αγώνων στο επιλεκτικό «κράτος στοργής» ατομικοτήτων χωρίς πολιτική ή εργατική ταυτότητα. Θέλουν να μας πείσουν ότι περνάμε σε μια εποχή που το μόνο που μετράει είναι ο χρόνος, ο αποπροσωποποιημένος χρόνος χωρίς δικαιώματα και απαιτήσεις. Το κεφάλαιο αγοράζει πακέτα χρόνου και οι άνθρωποι εκλαμβάνονται ως αποπροσωποποιημένες μηχανές σώματος που ανά πάσα στιγμή όταν τα καλέσουν, με μια κλήση στο κινητό, θα είναι πάντα εκεί έτοιμα και διαθέσιμα να δουλέψουν.
Με αλλά λόγια η κινητικότητα, η περιπλάνηση, η αβεβαιότητα, η προσωρινότητα γίνονται τα όπλα για μια νέου τύπου πειθάρχηση των εργαζόμενων. Η ευελιξία γίνεται η λέξη κλειδί τόσο στα νέα παραγωγικά μοντέλα, όσο και στο τρόπο ζωής των εργαζόμενων. Την θέση του «εξασφαλισμένου» εργάτη του φορντισμού παίρνει ο ευπροσάρμοστος ευέλικτος εργάτης του μεταφοντισμού ο οποίος πρέπει συνεχώς να ανανεώνει τις εργασιακές του ικανότητες, να κινείται ανάμεσα στα διάφορα στάδια της παραγωγής, να συνεργάζεται παίρνοντας μέρος σε ομάδες εργασίας και κύκλους ποιότητας, για την βελτίωση της παραγωγικής μονάδας, εσωτερικεύοντας την επιτυχία ή την αποτυχία της επιχείρησης. Και βέβαια κάτω από μια διαρκή ανασφάλεια για το εάν μπορεί να ανταποκριθεί στα πολύπλευρα καθήκοντά του, καθώς η ανεργία καραδοκεί.
Επιπλέον με την προώθηση της flexicurity θα διογκωθεί το φαινόμενο σε μια επιχείρηση, οι εργαζόμενοι να έχουν τόσες διαφορετικές σχέσεις εργασίας, αμοιβές, εργοδότες, που είναι δύσκολο να ανακαλύψουν μια κοινότητα συμφερόντων, να συγκεκριμενοποιήσουν τις διεκδικήσεις, να οριοθετήσουν τον αντίπαλο και τους τρόπους αντίστασης και αγώνα. Ταυτόχρονα η νεοδαρβινική αντίληψη του flexicurity στηρίζεται στο αξίωμα πως οι άνθρωποι πρέπει να ζουν από την εργασία τους και όχι από τις κοινωνικές παροχές. Ο στόχος είναι η ώθηση στην απασχόληση του συνόλου του πληθυσμού ανεξάρτητα των όρων της εργασίας αρκεί να επιτευχθεί η προσέγγιση του ποσοτικού στόχου.
«Κάτι βρωμάει όμως.. κάτι σκοτεινό, κάτι ύπουλο. Το άρωμα της αυταπάτης και της ψευδαισθησιακής πραγματικότητας, το άρωμα της επιφανειακής αισιοδοξίας, κι ενός ήλιου που δεν δύει ποτέ.» Άμλετ, Πράξη i, σκηνή iv
Δια βίου μάθηση, κοινωνική συνοχή, βιώσιμη απασχόληση, ισότητα ευκαιριών μια σειρά από όμορφες λεξούλες προσπαθούν να μας πείσουν ότι η ευελιξία με ασφάλεια αποτελεί επένδυση για τις ανάγκες μας. Εμείς δεν εξαπατόμαστε από τα μεγάλα λόγια, δε θα μας κοροϊδέψουν με νέες λέξεις.
Κάτι βρωμάει λοιπόν όχι μόνο στο βασίλειο της Δανιμαρκίας, αλλά σε όλη την Ευρώπη κάτι έρπον και ζοφερό, διεισδύει μέσα στις θρυμματισμένες συλλογικότητες, αποικεί τις σχέσεις των ανθρώπων παρέχοντας σιγουριά και ασφάλεια σε κράτη και αφεντικά. Ότι ίσχυε έως σήμερα για μετανάστες και επισφαλείς εργαζόμενους επεκτείνεται σαν καρκίνωμα μολύνοντας σταδιακά το σύνολο των θέσεων εργασίας καθώς νομιμοποιούνται πλέον οι εκβιασμοί, οι απλήρωτες υπερωρίες, τα κλεμμένα ένσημα, τα ελαστικά ωράρια, οι κουτσουρεμένες άδειες, οι καθηλωμένοι μισθοί. Εμπειρίες γνωστές σε όλους μας από προσωρινές εργασίες θα γίνουν ο κανόνας για το σύνολο των θέσεων εργασίας. Η δυσοσμία της αέναης επισφαλούς εργασίας ήδη πνέει και όλοι τη μυρίζουμε, καιρός λοιπόν να οργανωθούμε…
«κάτι βρωμάει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας σας λέω.. κάτι σάπιο, κάτι πεθαμένο εδώ και καιρό…» Άμλετ, Πράξη i, σκηνή iv
χρήσιμα websites
flexicurity στο wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/Flexicurity
flexicurity στην Ε.Ε.
α) http://ec.europa.eu/employment_social/employment_strategy/flex_meaning_en.htm
β)European Parliament resolution of 29 November 2007 on Common Principles of Flexicurity http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference=P6-TA-2007-0574&language=EN&ring=A6-2007-0446
- μελέτες
Flexicurity: A New Paradigm for Labour Market Policy Reform? T Wilthagen http://skylla.wz-berlin.de/pdf/1998/i98-202.pdf
The Danish Model of “Flexicurity”–A Paradise with some Snakes PK Madsen http://www.eurofound.europa.eu/ewco/employment/documents/madsen.pdf
Atypical Employment and Flexicurity Berndt Keller http://ideas.repec.org/a/mro/mamere/v16y2005i3p304-323.html
Flexicurity—the German trajectory B Keller, H Seifert http://www.boeckler.de/pdf/wsi_seifert_transfer_02_2004.pdf
Towards “flexicurity”?: balancing flexibility and security in EU member states http://www.tilburguniversity.nl/faculties/law/research/flexicurity/publications/papers/fxp2003_3.pdf
το πράσινο βιβλίο για τις εργασιακές σχέσεις και η flexicurity – Γιάννης Κουζής http://www.inegsee.gr/pdxb/seminaria.htm
από το έντυπο δρόμου «Στάση» που κυκλοφορεί στην πόλη της Θεσσαλονίκης (http://stasiepisfaleias.wordpress.com)
«Κάτι σάπιο υπάρχει στο Βασίλειο της Δανημαρκίας»Άμλετ, Πράξη i, σκηνή iv
Εισαγωγή στη flexicurity
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 οι σοσιαλδημοκράτες στη Δανία επεδίωξαν για πρώτη φορά να συνδέσουν δύο φαινομενικά αντιτιθέμενες τάσεις, την ευελιξία και την ασφάλεια της εργασίας. Την πολιτική αυτή την ονόμασαν flexicurity (ακρωνύμιο των όρων flexible-ευελιξία & security-ασφάλεια) και το μοντέλο χειροκροτήθηκε για την επιτυχία του από αφεντικά και συνδικάτα καθώς τα αποτελέσματά του ήταν θεαματικά, μέσα σε μια δεκαετία αυξήθηκαν τα ποσοστά απασχόλησης και η ανεργία από 12% μειώθηκε σε 5% (όταν σε χώρες με φιλεργατική –άκαμπτη- νομοθεσία π.χ. Γαλλία είναι στο 10%). Το δανέζικο μοντέλο flexicurity, το οποίο το αποκαλούνε και «χρυσό τρίγωνο» βασίζεται στα εξής τρία στοιχεία: πρώτον στη μεγάλη επαγγελματική και γεωγραφική κινητικότητα των εργαζομένων, δεύτερον στο διευρυμένο σύστημα κοινωνικής προστασίας, με υψηλά επιδόματα ανεργίας και τρίτον στη δια βίου εκπαίδευση.
Ωστόσο όσοι χειροκροτούν το παραπάνω μοντέλο δεν μας λένε ότι η Δανία μέσω της flexicurity πέτυχε τη λεγόμενη «δημιουργική καταστροφή», αφού περίπου 3000 επιχειρήσεις κλείνουν ή φεύγουν από τη χώρα ετησίως, το 30% του εργατικού δυναμικού αλλάζει εργασία κάθε χρόνο, το 67% των εργαζόμενων δουλεύει σε θέσεις επισφαλούς εργασίας (προσωρινή, μερική, εποχιακή κτλ), υπάρχει πλήρης ελευθερία στις προσλήψεις και τις απολύσεις, ο εργαζόμενος δεν παίρνει αποζημίωση όταν απολυθεί και το πρότερο πανίσχυρο συνδικαλιστικό κίνημα κάμφθηκε σημαντικά την τελευταία δεκαετία. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά έχουν ανάγει το πακέτο της flexicurity στη νέα ελκυστική προσφορά στο super market ιδεών της Ε.Ε. και εμφανίζεται πλέον ως πανάκεια για πάσα νόσο. Όπου εφαρμόζεται τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Σε χώρες, όπως η Ολλανδία και η Γερμανία, όπου το σύστημα εφαρμόζεται πιλοτικά εδώ και μια πενταετία, παρατηρήθηκαν μαζικές απολύσεις εργαζομένων καθώς οι επιχειρήσεις άρπαξαν την ευκαιρία να μειώσουν ανέξοδα το κόστος παραγωγής και μετά, εφόσον χρειαστεί, να επαναπροσλάβουν μισθωτούς δούλους. Εργαζόμενοι οι οποίοι δούλευαν στην ίδια θέση για δεκαετίες εκβιάστηκαν να υπογράψουν με καινούριους όρους για να διατηρήσουν τη θέση τους ενώ αρκετοί άλλοι απολύθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς την παραμικρή χρονικά προειδοποίηση.
Έτσι φτάνουμε λοιπόν στο Νοέμβριο του 2007 που το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά από μια δεκαετία ανεπιτυχών προσπαθειών για εργατική μεταρρύθμιση (πράσινη βίβλος) υιοθέτησε τελικά την πρόταση της σοσιαλιστικής ομάδας (έκθεση Προτασίεβιτς) για την εφαρμογή της flexicurity σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. έως το 2012. Ο στρατηγικός στόχος της flexicurity είναι ο εκσυγχρονισμός της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας και η κατάργηση των υπερπροστατευτικών εθνικών νομοθεσιών με εργαλεία την προώθηση των απολύσεων στο όνομα της ανταγωνιστικότητας και τη μετακύληση του κόστους προστασίας των νέων ανέργων στο κοινωνικό σύνολο. Ταυτόχρονα αναδεικνύεται ως βασική κατεύθυνση της Ε.Ε. μέσω της flexicurity η αποδυνάμωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, η εξασθένηση του ρόλου των συνδικάτων και η καθιέρωση των ατομικών συμβάσεων, η οποία θα προσφέρει στα αφεντικά ακόμα μεγαλύτερη δύναμη για απολύσεις χωρίς αιτιολόγηση, ενώ θα αποδυναμωθεί ριζικά η δυνατότητα συνδικαλιστικής οργάνωσης.
Συγκεκριμένα, τι περιλαμβάνει λοιπόν η flexicurity: κατάργηση στο ήμισυ των μόνιμων θέσεων εργασίας έως το 2012, μείωση των αποζημιώσεων απόλυσης, καταβολή αποζημίωσης ανεξάρτητα από την προϋπηρεσία, άρση του αιτιολογημένου χαρακτήρα των απολύσεων, μείωση του χρόνου προειδοποίησης για τις απολύσεις σε πέντε μέρες, μείωση του μέσου χρόνου παραμονής ενός εργαζόμενου σε έναν εργοδότη κάτω από 5 χρόνια, αύξηση του ορίου των ομαδικών απολύσεων, περιορισμός των διοικητικών υποχρεώσεων στις περιπτώσεις των ομαδικών απολύσεων, αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης, αύξηση του εβδομαδιαίου ανώτατου χρόνου εργασίας σε 65 ώρες. Απέναντι σε αυτής της μορφής την ευελιξία προτείνεται, προαιρετικά βέβαια, η καθιέρωση ενός συστήματος ασφάλειας που αφορά στους όρους διαχείρισης της ανεργίας. Αυτό υποτίθεται ότι σημαίνει υψηλά επιδόματα ανεργίας, σε χρήμα και σε διάρκεια και ενισχυμένα προγράμματα για την κατάρτιση και επανακατάρτιση του εργατικού δυναμικού.Ταυτόχρονα η έννοια της ευελιξίας επεκτείνεται σε όλο το φάσμα των εργασιακών σχέσεων από την πρόσληψη μέχρι τους όρους της απόλυσης και φυσικά το χρόνο αλλά και τον τόπο εργασίας, όπως επίσης και τη μισθολογική μεταχείριση των εργαζομένων. Ο εργαζόμενος χάνει την εγγύηση της σταθερότητας που του παρέχει το εργατικό δίκαιο, το οποίο αποκτά χαρακτηριστικά εμπορικού δικαίου αλλά υποτίθεται ότι κερδίζει την εγγύηση ενός ελάχιστου εισοδήματος (επιδόματα ανεργίας) και άλλες φορές τη δια βίου μάθηση και κατάρτιση κατά τη διάρκεια των μεταβατικών περιόδων εργασίας του.
Τι κρύβεται πίσω από την παραπλανητική flexicurity
Ένας νέος «μεγάλος μετασχηματισμός» είναι προ των πυλών. Στο πλαίσιο των επιχειρούμενων αλλαγών η έννοια της flexicurity, αποτελεί κεντρική επιλογή για την Ε.Ε. και πρόκειται για ένα μοντέλο easy hiring – easy firing - εύκολης εισόδου και ακόμα πιο εύκολης απόλυσης. Ωστόσο η κατ’ ουσίαν ισορροπία ανάμεσα στους δύο πόλους, την ευελιξία και την ασφάλεια, φαίνεται εξαιρετικά δύσκολη στην πράξη, αν όχι αδύνατη. Πόσο μάλλον όταν από τις διαφαινόμενες προθέσεις η ευελιξία συνιστά προτεραιότητα (αποτελεί άλλωστε και το πρώτο συνθετικό του όρου flexicurity) η δε ασφάλεια μάλλον αποτελεί το ζητούμενο ή, για ορισμένους, το εύπεπτο υλικό προκειμένου να ενισχυθεί η ευελιξία και να συγκεντρώσει με το μέρος της τις μέγιστες δυνατές συναινέσεις.
Θεωρητική βάση της flexicurity είναι πως ο εργαζόμενος δε γνωρίζει πια ότι «έχει μια δουλειά», με την έννοια της μονιμότητας, αλλά ότι διαρκώς θα πρέπει να «αναζητά μια δουλειά». Ωστόσο το νέο με την flexicurity δεν είναι τόσο η θεσμική κατοχύρωση και διόγκωση της προσωρινότητας της εργασίας (που, σε τελική ανάλυση, με μια μικρή εξαίρεση στα μέσα του 20ου αιώνα ήταν πάντα προσωρινή), αλλά η διάλυση του ατόμου ως ενεργού υποκειμένου, η διάλυση δηλαδή της εργατικής διαπραγματευτικής δύναμης. Με την flexicurity οδηγούμαστε από την ασφάλεια της «θέσης εργασίας» στην προστασία «μιας θέσης εργασίας» και από το «κράτος πρόνοιας» ως απόρροια των συλλογικών κοινωνικών αγώνων στο επιλεκτικό «κράτος στοργής» ατομικοτήτων χωρίς πολιτική ή εργατική ταυτότητα. Θέλουν να μας πείσουν ότι περνάμε σε μια εποχή που το μόνο που μετράει είναι ο χρόνος, ο αποπροσωποποιημένος χρόνος χωρίς δικαιώματα και απαιτήσεις. Το κεφάλαιο αγοράζει πακέτα χρόνου και οι άνθρωποι εκλαμβάνονται ως αποπροσωποποιημένες μηχανές σώματος που ανά πάσα στιγμή όταν τα καλέσουν, με μια κλήση στο κινητό, θα είναι πάντα εκεί έτοιμα και διαθέσιμα να δουλέψουν.
Με αλλά λόγια η κινητικότητα, η περιπλάνηση, η αβεβαιότητα, η προσωρινότητα γίνονται τα όπλα για μια νέου τύπου πειθάρχηση των εργαζόμενων. Η ευελιξία γίνεται η λέξη κλειδί τόσο στα νέα παραγωγικά μοντέλα, όσο και στο τρόπο ζωής των εργαζόμενων. Την θέση του «εξασφαλισμένου» εργάτη του φορντισμού παίρνει ο ευπροσάρμοστος ευέλικτος εργάτης του μεταφοντισμού ο οποίος πρέπει συνεχώς να ανανεώνει τις εργασιακές του ικανότητες, να κινείται ανάμεσα στα διάφορα στάδια της παραγωγής, να συνεργάζεται παίρνοντας μέρος σε ομάδες εργασίας και κύκλους ποιότητας, για την βελτίωση της παραγωγικής μονάδας, εσωτερικεύοντας την επιτυχία ή την αποτυχία της επιχείρησης. Και βέβαια κάτω από μια διαρκή ανασφάλεια για το εάν μπορεί να ανταποκριθεί στα πολύπλευρα καθήκοντά του, καθώς η ανεργία καραδοκεί.
Επιπλέον με την προώθηση της flexicurity θα διογκωθεί το φαινόμενο σε μια επιχείρηση, οι εργαζόμενοι να έχουν τόσες διαφορετικές σχέσεις εργασίας, αμοιβές, εργοδότες, που είναι δύσκολο να ανακαλύψουν μια κοινότητα συμφερόντων, να συγκεκριμενοποιήσουν τις διεκδικήσεις, να οριοθετήσουν τον αντίπαλο και τους τρόπους αντίστασης και αγώνα. Ταυτόχρονα η νεοδαρβινική αντίληψη του flexicurity στηρίζεται στο αξίωμα πως οι άνθρωποι πρέπει να ζουν από την εργασία τους και όχι από τις κοινωνικές παροχές. Ο στόχος είναι η ώθηση στην απασχόληση του συνόλου του πληθυσμού ανεξάρτητα των όρων της εργασίας αρκεί να επιτευχθεί η προσέγγιση του ποσοτικού στόχου.
«Κάτι βρωμάει όμως.. κάτι σκοτεινό, κάτι ύπουλο. Το άρωμα της αυταπάτης και της ψευδαισθησιακής πραγματικότητας, το άρωμα της επιφανειακής αισιοδοξίας, κι ενός ήλιου που δεν δύει ποτέ.» Άμλετ, Πράξη i, σκηνή iv
Δια βίου μάθηση, κοινωνική συνοχή, βιώσιμη απασχόληση, ισότητα ευκαιριών μια σειρά από όμορφες λεξούλες προσπαθούν να μας πείσουν ότι η ευελιξία με ασφάλεια αποτελεί επένδυση για τις ανάγκες μας. Εμείς δεν εξαπατόμαστε από τα μεγάλα λόγια, δε θα μας κοροϊδέψουν με νέες λέξεις.
Κάτι βρωμάει λοιπόν όχι μόνο στο βασίλειο της Δανιμαρκίας, αλλά σε όλη την Ευρώπη κάτι έρπον και ζοφερό, διεισδύει μέσα στις θρυμματισμένες συλλογικότητες, αποικεί τις σχέσεις των ανθρώπων παρέχοντας σιγουριά και ασφάλεια σε κράτη και αφεντικά. Ότι ίσχυε έως σήμερα για μετανάστες και επισφαλείς εργαζόμενους επεκτείνεται σαν καρκίνωμα μολύνοντας σταδιακά το σύνολο των θέσεων εργασίας καθώς νομιμοποιούνται πλέον οι εκβιασμοί, οι απλήρωτες υπερωρίες, τα κλεμμένα ένσημα, τα ελαστικά ωράρια, οι κουτσουρεμένες άδειες, οι καθηλωμένοι μισθοί. Εμπειρίες γνωστές σε όλους μας από προσωρινές εργασίες θα γίνουν ο κανόνας για το σύνολο των θέσεων εργασίας. Η δυσοσμία της αέναης επισφαλούς εργασίας ήδη πνέει και όλοι τη μυρίζουμε, καιρός λοιπόν να οργανωθούμε…
«κάτι βρωμάει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας σας λέω.. κάτι σάπιο, κάτι πεθαμένο εδώ και καιρό…» Άμλετ, Πράξη i, σκηνή iv
χρήσιμα websites
flexicurity στο wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/Flexicurity
flexicurity στην Ε.Ε.
α) http://ec.europa.eu/employment_social/employment_strategy/flex_meaning_en.htm
β)European Parliament resolution of 29 November 2007 on Common Principles of Flexicurity http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference=P6-TA-2007-0574&language=EN&ring=A6-2007-0446
- μελέτες
Flexicurity: A New Paradigm for Labour Market Policy Reform? T Wilthagen http://skylla.wz-berlin.de/pdf/1998/i98-202.pdf
The Danish Model of “Flexicurity”–A Paradise with some Snakes PK Madsen http://www.eurofound.europa.eu/ewco/employment/documents/madsen.pdf
Atypical Employment and Flexicurity Berndt Keller http://ideas.repec.org/a/mro/mamere/v16y2005i3p304-323.html
Flexicurity—the German trajectory B Keller, H Seifert http://www.boeckler.de/pdf/wsi_seifert_transfer_02_2004.pdf
Towards “flexicurity”?: balancing flexibility and security in EU member states http://www.tilburguniversity.nl/faculties/law/research/flexicurity/publications/papers/fxp2003_3.pdf
το πράσινο βιβλίο για τις εργασιακές σχέσεις και η flexicurity – Γιάννης Κουζής http://www.inegsee.gr/pdxb/seminaria.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου