Κοινωνικά Αποκλεισμένοι; Οι καλύτεροι επισφαλείς εργαζόμενοι!

Αναδημοσιεύουμε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που δημοσιεύτηκε στο http://criticalpsygreece.org/ τον περασμένο Γενάρη. Συνδέει το ζήτημα των κοινωνικά αποκλεισμένων ανθρώπων και το πως χρησιμοποιούνται για να προωθηθεί η επισφαλής εργασία. Μιλάει επίσης για το ρόλο των γραφείων ενοικίασης εργαζομένων αλλά και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ). Αποτελεί προσωπική καταγραφή και άποψη.


Κοινωνικά Αποκλεισμένοι:
Οι Καλύτεροι Εργαζόμενοι Προσωρινής Απασχόλησης


Χθες το πρωί στο γραφείο διάβαζα την καθημερινή μου πρωϊνή οικονομική εφημερίδα -όπως πρέπει να κάνει κάθε αξιοσέβαστος businessman (lol)- και ανακάλυψα ότι μια από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως εταιρείες διαχείρισης και προσφοράς ανθρώπινου δυναμικού (HRM & Recruiting λέγονται στα μανατζερίστικα) και μια από τις μεγαλύτερες στην Ελλάδα Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (MKO) στον τομέα της κοινωνικής υποστήριξης & αλληλεγγύης αποφάσισαν να ξεκινήσουν συνεργασία στα πλαίσια ενός προγράμματος Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ, Corporate Social Responsibility - CSR, πάλι στα μανατζερίστικα) που διεξάγει η πρώτη1.

Αφήνοντας στην άκρη την αυτονόητη κριτική στις ανοησίες περί εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και ηθικής των επιχειρήσεων ο σχολιασμός εδώ θα περιοριστεί στην πλευρά της ΜΚΟ. Στο τι επιθυμεί να πετύχει και που αποσκοπεί η ΜΚΟ2. Όχι μόνο γιατί οι ΜΚΟ είναι το αναδυόμενο εργασιακό πεδίο για πλειάδα κοινωνικών επιστημόνων, μια γαλέρα κακοπληρωμένης παροχής κοινωνικών υπηρεσιών, ούτε γιατί το κράτος τείνει να αποτραβιέται από την κοινωνική πρόνοια και να την παραδίδει σε ιδιωτικές, μη κυβερνητικές, “δήθεν” μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, με ό,τι συνεπάγεται αυτό, αλλά και γιατί οι περισσότερες από αυτές τις ΜΚΟ προβάλλουν ένα προσωπείο κοινωνικής “αλληλεγύης” και άρσης/μεταρρύθμισης του κοινωνικού αποκλεισμού, ένα προσωπείο αλλαγής ενός άδικου συστήματος μέσα από την αλληλεγγύη, την αυτενέργεια και την εθελοντική προσφορά.

Πρώτα όμως, η απαιτούμενη θεωρία: τι κάνουν οι εταιρείες διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού. Στον καπιταλισμό μετά τη δεκαετία του ‘80, με την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους, η αγορά εργασίας παγκοσμίως, για να συμπιέσει το απαιτούμενο κόστος της εργασίας και να ανακόψει τους εργατικούς συνδικαλιστικούς αγώνες, επωφελούμενη από την τεχνολογική πρόοδο, έκανε την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών πιο ευέλικτη και ελαστική, προσαρμοσμένη στη εκάστοτε ζήτηση (on-demand). Πχ, έχει κάποιος μια βιοτεχνία που φτιάχνει φτηνά ρούχα και έρχεται η περίοδος των εκπτώσεων. Για να μην απασχολεί πολύ μόνιμο προσωπικό (κάτι που συνεπάγεται άδειες, επιδόματα, ασφάλιση και περίθαλψη, συνδικαλισμό, και άρα μεγαλύτερο κόστος) τηλεφωνεί σε μια εταιρεία ανθρώπινου δυναμικού και λέει στον υπεύθυνο εργασιακό σύμβουλο: “Θέλω να μου στείλεις 5 κοπτοραπτούδες για 15 μέρες, για να βγάλω 4 παραγγελίες που έχω”. Οι γυναίκες αυτές, θα βγούν από την ανεργία για αυτό το διάστημα, αλλά θα πληρώνονται μισθό κατώτερο του ελάχιστου -θα τους αφαιρούνται χρήματα για το “νταβατζιλίκι/προμήθεια” του γραφείου εργασίας- χωρίς ασφάλιση και περίθαλψη πέραν αυτού του διαστήματος και μετά θα χάσουν απλά τη δουλειά τους. Άσε που το συμβόλαιό τους θα περιλαμβάνει ρήτρα ενάντια στο συνδικαλισμό και την προσπάθεια να βελτιώσουν συλλογικά την κατάστασή τους. Όπως γράφτηκε στον τύπο, πρόκειται για εργαζόμενες/ους “χαρτομάντηλο”: τους χρησιμοποιούμε και τους πετάμε στα σκουπίδια. Το ζήτημα εδώ -για μας- δεν είναι η εύρεση μιας (οποιασδήποτε) εργασίας, αλλά η αδυναμία πρόβλεψης για το μέλλον, (οικονομικού) προγραμματισμού ζωής, οργάνωσης του προσωπικού χρόνου - καθώς οποιαδήποτε ώρα μπορεί να σε καλέσει ο εργ. σύμβουλος ή το αφεντικό και αν δεν πας απολύθηκες- και γενικά, η βύθιση σε ένα βάλτο τυχαίας και προσωρινής απασχόλησης, επαγγελματικής αβεβαιότητας, ρευστών διαπροσωπικών σχέσεων και εν τέλει, υπαρξιακής επισφάλειας3. Και αυτό είναι ένα ψυχολογικό βάρος που λίγοι άνθρωποι μπορούν να αντέξουν.

Η κατάσταση αυτή δεν υφίσταται μόνο στον ιδιωτικό τομέα, για παράδειγμα, και οι ταχυδιανομές των ΕΛΤΑ συνεργάζονται με μια εταιρεία διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, η Εθνική τράπεζα υπενοικιάζει συμβασιούχους εδώ και πάρα πολλά χρόνια από αντίστοιχη εταιρεία, ενώ τι νομίζετε ότι είναι τα προγράμματα stage πέρα από ψηφοθηρικά και κομματικά; Και ο ΟΑΕΔ ευρύτερα τείνει πια να εστιάζει στην εύρεση θέσεων μερικής/προσωρινής απασχόλησης. Σε χώρες με μεγάλη ανεργία και έλλειψη βιομηχανίας αιχμής και υψηλής ειδίκευσης όπως η Ελλάδα, οι εταιρείες διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού τείνουν να γίνουν κυρίαρχο παράδειγμα εύρεσης απασχόλησης4.

Αυτό ήταν το εργασιακό παράδειγμα των εταιρειών διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού. Ποιό είναι το εργασιακό παράδειγμα των ΜΚΟ; Ποιό είναι το παράδειγμα των κοινωνικών υπηρεσιών που προσφέρουν;
Από την εργασιακή εμπειρία και τα διαβάσματά μου, η κατάσταση στην Ελλάδα τουλάχιστον στο εργασιακό τοπίο στις ΜΚΟ δεν απέχει πολύ από το παράδειγμα της προσωρινής εργασίας των εταιρειών διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού. Κυριαρχούν οι προσλήψεις ορισμένου χρόνου, ανάλογα με τα επιχορηγούμενα προγράμματα που τρέχουν κάθε φορά, σε θέσεις πολλές φορές μερικής απασχόλησης, μετά από πολλή άμισθη -”εθελοντική”- εργασία, όπου αποκτάται η εργασιακή εμπειρία. Οι εργαζόμενες/οι δεν έχουν ασφάλεια και συνέχεια στον εργασιακό τους ρόλο, καθώς τα χαρακτηριστικά και η περιγραφή της θέσης τους αλλάζουν όταν αλλάζει και το πρόγραμμα που τους χρηματοδοτεί, και κυρίως δεν έχουν βεβαιότητα στις αποδοχές τους -μήνας μπαίνει μήνας βγαίνει- αφού συχνά η κρατική επιχορήγηση μπορεί να αργεί ή να μην διαχειρίζεται κατάλληλα λογιστικά. Μια αόριστη υπόσχεση ανανέωσης της σύμβασης εργασίας, ανάλογα με τα προγράμματα και τις χρηματικές υποχρεώσεις, πλανάται στον αέρα, ενώ πολλές φορές επιλέγεται η αυτασφάλιση ως ελεύθεροι επαγγελματίες, ειδικά για το επιστημονικό προσωπικό. Με λίγα λόγια, ελαστική, ευέλικτη εργασία, ορισμένου χρόνου, με χαμηλές αποδοχές, κάτω από το προσωπείο του αριστερού/ανθρωπιστή εργοδότη. Η εργασιακή εμπειρία που αποκτάται στις ΜΚΟ, για τους τυχερούς και τις τυχερές που θα τα καταφέρουν, μπορεί να είναι υπόβαθρο και η απαιτούμενη προϋπηρεσία για να μεταπηδήσουν μια καλύτερη θέση σε κάποιο νοσοκομείο, ΟΤΑ ή άλλη κρατική υπηρεσία, ή και να ανοίξουν ιδιωτικό γραφείο, αλλά δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε ότι το ελληνικό κράτος προτιμά πλέον να υποχρηματοδοτεί τους δημόσιους οργανισμούς υπηρεσιών κοινωνικής πολιτικής και να δίνει με το σταγονόμετρο, σε μια προσπάθεια να δείξει απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων, χρήματα σε ΜΚΟ για να αναλάβουν διάφορες δράσεις που προτείνουν οι ίδιες, με αδιαφανή κριτήρια επιλογής τους5. Σαν αυτό που διαφημίζεται τώρα ως Σύμπραξη Δημόσιου - Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ στα μανατζερίστικα) δηλαδή.

Είναι αναπόφευκτο ότι οι υπηρεσίες που προσφέρουν οι ΜΚΟ στις ομάδες που βρίσκονται υπο κοινωνικό αποκλεισμό θα είναι ανάλογες της οργανωσιακής και οικονομικής τους διαχείρισης. Γιατί όταν δεν έχεις σταθερή χρηματοδότηση, προσωπικό που να έχει συνέχεια απασχόλησης και ικανοποιητικές αμοιβές, ώστε να διατηρεί σταθερές σχέσεις υποστήριξης και εμπιστοσύνης με τα άτομα που υφίστανται κοινωνικό αποκλεισμό και χρειάζονται τις υπηρεσίες των ΜΚΟ, οι υπηρεσίες θα είναι ενδεχομενικές, ανάλογα με τη συγκυρία και τις περιστάσεις (αν θα έχει γίνει αποδεκτό το τάδε ή το δείνα πρόγραμμα παρέμβασης, αν θα υπάρχει κάποιος με “μεράκι” ώστε να τρέχει, αν θα έχει οργανωθεί η κατάλληλη εθελοντική ομάδα υποστήριξης, κλπ.). Η νεο-φιλελεύθερη αυτή ενδεχομενικότητα (contingency) της κοινωνικής πρόνοιας είναι σύμφυτη με το καθεστώς εργασίας στις συνθήκες επισφάλειας. Είναι προϊόν αλλά και αίτιο του κοινωνικού βάλτου της επισφαλούς απασχόλησης. Αν δεν έχεις σταθερή ασφάλιση και περίθαλψη απο την εργασία σου, πολύ περισσότερο αν δεν έχεις εργασία, είναι φυσικό να στραφείς στις δωρεάν, (ιδιωτικές) υπηρεσίες κοινωνικής υποστήριξης για να αντιμετωπίσεις τις ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης που αντιμετωπίζεις. Αλλά τι γίνεται όταν βλέπεις ότι η υπεύθυνη λείπει, είναι πάντα απασχολημένη γιατί έχει πολλές περιπτώσεις, ή η εθελοντική ομάδα μόνο “παρηγορητική” φροντίδα και κούφια λόγια μπορεί να σου προσφέρει, αντί για απτές λύσεις; Κατά πόσο απελπίζεσαι και χάνεις την εμπιστοσύνη σου; Συνεχίζεις να βασίζεσαι στη συγκεκριμένη δομή και να θεωρείς ότι μπορεί να σου καλύψει τις ανάγκες; Επιθυμείς να συνεχίζεις μια σχέση υποστήριξης ή τσεκάρεις και αλλού -σε άλλα “μαγαζιά”- να δεις τι μπορούν να προσφέρουν, ως ορθολογικός καταναλωτής υπηρεσιών; Ή καταλήγεις τελικά στην πλήρη απελπισία και στην απόσυρση;

Το άρθρο της εφημερίδας αναφέρει ότι η συνεργασία της εταιρείας διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού και της ΜΚΟ θα έχει 3 επίπεδα: το πρώτο θα είναι η εξάμηνη επιμόρφωση (mentoring) των εργασιακών συμβούλων της ΜΚΟ (μισθωτών και εθελοντών) από την εταιρεία, για την προώθηση στην απασχόληση. Το δεύτερο επίπεδο θα είναι η δημιουργία ενός γραφείου διασύνδεσης αποκλεισμένων ομάδων με την αγορά εργασίας από την εταιρεία και το τρίτο θα είναι ένα “πρόγραμμα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των επιχειρήσεων και του κοινού”, με στόχο την ευαισθητοποίηση απέναντι στον κοινωνικό αποκλεισμό και την υιοθέτηση πολιτικών που τον αποτρέπουν. Αν δεν είναι η συνεργασία και η δημοσιοποίησή της αυτή ένα κούφιο επικοινωνιακό πανηγύρι, σχεδιασμένο προσεκτικά να δώσει πόντους εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και διαφήμιση στην εταιρεία και λίγη δημοσιότητα για τους σκοπούς χρηματοδότησης της ΜΚΟ, μπορούμε να εξάγουμε ενδιαφέροντα συμπεράσματα και ερωτήματα. Το πρώτο συμπερασμα είναι η ηγεμονία του λόγου (discourse) και των πρακτικών της διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού (HRM) και του management, και η αποδοχή της εισαγωγής τους στο λόγο και την πρακτική μιας ΜΚΟ, όπως φαίνεται από την αποδοχή της ανάγκης εκπαίδευσης στις πρακτικές και μεθόδους μιας τέτοιας εταιρείας. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι η εταιρεία πολύ έξυπνα πράττει, καθώς διευρύνει το πελατολόγιό της και τη βάση δεδομένων της εργασιακών βιογραφικών και σε άλλες ομάδες -κοινωνικα αποκλεισμένων ατόμων, που χρειάζονται περισσότερο την απασχόληση- που θεωρητικά δεν χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες της για να αναζητήσουν απασχόληση. Μεγαλώνει τον αριθμό των ατόμων που μπορεί να προωθήσει σε προσωρινή και μερική απασχόληση, που θα είναι τελικά και οι καλύτεροι εργαζόμενοι/ες, οι πιο πειθήνιοι και υποταγμένοι. Εμφανίζει παράλληλα ένα πολύ ηθικό προσωπείο, τάχα ότι συμπαρίσταται ενεργά στον αγώνα κατά της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Επίσης, μπορούμε να ισχυριστούμε δυνητικά ότι και η ΜΚΟ πολύ σοφά πράττει: στα μανατζερίστικα το λέμε outsourcing -είναι η εκχώρηση υπηρεσιών και τομέων μιας επιχείρησης (πχ καθαριότητα, τηλεφωνικό κέντρο) σε άλλες μικρότερες, οι οποίες μπορούν να τις αναλάβουν με μικρότερο λειτουργικό κόστος- με αποτέλεσμα να μειώνονται τα έξοδα για την πρώτη επιχείρηση. Τώρα, μέσω μιας δωρεάν συνεργασίας με μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, θα μπορούν οι εργασιακοί σύμβουλοι - κοινωνικοί επιστήμονες της ΜΚΟ να επικεντρωθούν σε άλλες περιπτώσεις, σε άλλα προγράμματα, να διαφοροποιήσουν τις υπηρεσίες τους. Το μεγάλο ερώτημα είναι όμως ποιά θα είναι η πραγματική προσπάθεια για την άρση του κοινωνικού αποκλεισμού, ο σκοπός της ΜΚΟ δηλαδή. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση, ποιά θα είναι η εργασιακή στήριξη για την άρση του εργασιακού αποκλεισμού; θα είναι η προώθηση σε προσωρινές εργασίες; Ο κοινωνικός και εργασιακός αποκλεισμός σαφώς δεν λύνεται μακροπρόθεσμα με την προώθηση σε εργασίες τρίμηνης ή και λιγότερο διάρκειας, αφου αυτές δεν επιτρέπουν τον προγραμματισμό και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής.

Δυστυχώς η κοινωνία της μόνιμης, εφ’ όρου ζωής και εγγυημένης απασχόλησης σε μεγάλο βαθμό μας τελείωσε. Η νεο-φιλελεύθερη ιδεολογική και πολιτική ηγεμονία οδηγεί την κοινωνική και εργασιακή πολιτική σε ατομικιστικές λύσεις βασιζόμενες στη “δήθεν” ελευθερία της αγοράς. Η χρεοκοπία και η κομματικοποίηση του ελάχιστου, ελληνικού κοινωνικού κράτους δημιούργησαν μια αμφίθυμη κατάσταση στην κοινωνία, όπου μια μεγάλη πλειοψηφία καταφέρεται εναντίον του κράτους και υπέρ της ελεύθερης αγοράς αλλά όλοι και όλες επιθυμούν την σίγουρη/εγγυημένη απασχόληση (που μόνο στο κράτος και τις ΔΕΚΟ ίσως βρούν σήμερα). Το επίδικο τελικά για αυτό το άρθρο είναι ποιό είναι το μοντέλο κοινωνικών υπηρεσιών που επιθυμεί τελικά η συγκεκριμένη ΜΚΟ και ευρύτερα, και οι άλλες ΜΚΟ. Ποιό είναι το μοντέλο κοινωνικών υπηρεσιών που επιθυμούμε και εμείς ως κριτικοί ψυχολόγοι -αν θέλετε-, ως (δυνητικά) εργαζόμενες/οι σε ΜΚΟ, ως σκεπτόμενοι πολίτες, ως ιδεολογικά φορτισμένα υποκείμενα της σύγχρονης συνθήκης. Θέλουν/με ένα μοντέλο κοινωνικών υπηρεσιών από προσωρινούς εργαζόμενους, που θα δίνουν επισφαλή, κακοπληρωμένη και παροδική υποστήριξη και συμβουλευτική στις επωφελούμενες ομάδες, ή θα εκχωρούν την υποστήριξη αυτή σε εξειδικευμένες κερδοσκοπικές εταιρείες, θα κάνουν μπαλώματα και προχειροδουλειές δηλαδη, συντελώντας στη διεύρυνση (αντί της άρσης) του κοινωνικού αποκλεισμού, βυθίζοντάς τα άτομα πολλές φορές βαθύτερα στο βούρκο της επισφάλειας; Θέλουμε ένα μοντέλο κοινωνικών υπηρεσιών βασισμένο στην ελεύθερη αγορά και τα ψίχουλα του κράτους ή στην κοινωνική αλληλεγγύη;

Ποιό είναι αυτό το ιδεώδες παράδειγμα της κοινωνικής αλληλεγγύης; Τι αντιπροτείνουμε ως ιδεολογικά υποκείμενα, ως κινήματα για τον κοινωνικό μετασχηματισμό; Ποιό είναι το νέο κοινωνικό και εργασιακό πρόταγμά μας στην κοινωνία της επισφάλειας του 21ου αιώνα; Μακριά από μια λογική θεωρητικών βεβαιοτήτων και θέσφατων, μόνο μια συμβολή στο διάλογο περί κοινωνικής αλληλεγγύης μπορούμε να επιχειρήσουμε από αυτό το περιορισμένο βήμα της μπλογκόσφαιρας. Η άρθρωση και υλοποίηση θεσμών αντι-εξουσίας6, με την έννοια της οικοδόμησης σχέσεων βεβαιότητας και σιγουριάς, συνέχειας και διαχρονικότητας, και για τους εργαζόμενους (αν υπάρχουν) και για τους επωφελούμενους, είναι μια προσπάθεια ρήξης στο υπάρχον. Θεσμοί πρωτοβάθμιοι, αυτοοργανωμένοι με δικτυακό τρόπο, αυτο-χρηματοδοτούμενοι -μακριά από τις κρατικές/ευρωπαϊκές επιχορηγήσεις, που μόνο να σκλαβώνουν μπορούν σε ένα συγκεκριμένο λογιστικό και ρητορικό (discursive) πρότυπο διαχείρισης (management) και αξιοποίησης- με τη μέγιστη εργασιακή ασφάλεια για το προσωπικό τους και τους επωφελούμενους ανθρώπους.
Θεσμοί αλληλεγγύης από τα κάτω υπάρχουν ήδη, σαν εκείνους που διοργάνωσαν ο “Οδυσσέας” με τα μαθήματα ελληνικών στους μετανάστες στη θεσσαλονίκη, οι ομάδες νομικής στήριξης μεταναστών από δικηγόρους, τα λαϊκά συσσίτια και το ιατρείο/οδοντιατρείο στη Σπλάντζα των Χανίων που είχε διοργανώσει ο Κωστής Νικηφοράκης7, τα σπίτια φυγής για τους ψυχικά ασθενείς στη Γερμανία, οι αυτοοργανωμένοι ξενώνες κακοποιημένων γυναικών στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, και άλλα τόσα παραδείγματα κοινωνικής αλληλεγγύης από τα κάτω που καταλήγουν να είναι πολύ αποτελεσματικές υπηρεσίες, βασισμένες σε μια ιδεολογία αλληλεγύης και δημιουργίας δημόσιων χώρων και κοινών αγαθών, άρθρωσης μιας νέας συλλογικής αξιοπρέπειας. Θεσμοί που δημιουργούνται σαν να έχουν κατά νου τα λόγια του John Holloway: “Αυτές οι αξιοπρέπειες, αυτές οι εκφράσεις ανυπακοής, μπορούν να θεωρηθούν ρωγμές στην υφή της κυριαρχίας, ρωγμές που μας επιτρέπουν να διακρίνουμε αυτή την άλλη κοινωνία που θέλουμε να χτίσουμε. Μπορούμε να φανταστούμε τον καπιταλισμό, το τωρινό σύστημα κυριαρχίας, σαν μία κουρτίνα που δεν μας αφήνει να δούμε τον δημιουργικό και γεμάτο ανθρώπινο δυναμικό κόσμο που καταπνίγει. Με τους αγώνες μας σκίζουμε ξανά και ξανά αυτή την κουρτίνα· και μέσα από τα σκισίματα μπορούμε να δούμε μια κοινωνία εναλλακτική, γεμάτη, φυσικά, από αντιφάσεις και προβλήματα, αλλά διαποτισμένη από άλλες κοινωνικές σχέσεις, από κοινωνικές σχέσεις που δεν βασίζονται στα χρήματα, στον ανταγωνισμό και στην υποταγή στην αλλότρια προσταγή”8.
Γ.Κ.


1“Οι Καλύτεροι Εργαζόμενοι Προσωρινής Απασχόλησης”, Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2008, Ναυτεμπορική, Ένθετο Executive, σελ Β7. Διαθέσιμο μόνο σε έντυπη μορφή ή συνδρομητικά στο διαδίκτυο.
Δεν αναφέρω τα ονόματα των δυο πλευρών της συνεργασίας επίτηδες, επειδή οι καιροί είναι πονηροί και οι μηνύσεις καραδοκούν. Όποιος/α ενδιαφέρεται όμως, μπορεί εύκολα να τα αναζητήσει στην εφημερίδα, της οποίας τα βιβλιογραφικά στοιχεία δίνω. Τα παραδείγματα του blogme.gr και του sync.gr όμως με ωθούν να αναλάβω επώνυμα (ή τέλος πάντων με τα αρχικά μου, τα οποία εύκολα μπορεί να μάθουν οι όποιοι κακόβουλοι άνθρωποι) το σχόλιο αυτό, με την ελπίδα αν ασκηθεί κάποια αγωγή, να μην πιάσει τον καημένο άνθρωπο που διαχειρίζεται έναν aggregator, ο οποίος δεν έχει καμία ευθύνη για το ιδεολογικό περιεχόμενο ενός άρθρου.
2Και ας περιοριστούμε στο σχολιασμό μας στις ΜΚΟ κοινωνικών υπηρεσιών, αφήνοντας τα σκάνδαλα με τις χρηματοδοτήσεις πολιτιστικών και αθλητικών συλλόγων, που και εκείνοι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις είναι. Επίσης, αφήνουμε το σκάνδαλο της ΜΚΟ της Εκκλησίας της Ελλάδος, που προσφέρει κάποιες κοινωνικές υπηρεσίες, με τις υπέρογκες χρηματοδοτήσεις που παίρνει, με το μοναδικό σχόλιο ότι με μια (λαϊκο)δεξιά κυβέρνηση, και πρωθυμουργό που υπεγραψε για τις ταυτότητες, ποιός περιμένατε να παίρνει χρηματοδότηση;
3 Διαπραγματεύσεις της εργασιακής ανασφάλειας και της υπαρξιακής επισφάλειας μπορείτε να αναζητήσετε σε διάφορες πηγές στο διαδίκτυο: www.g700.blogspot.com, www.episfaleia.gr, http://en.wikipedia.org/wiki/Precarity, http://www.generation-precaire.org/,
4Περισσότερα για τις εταιρείες διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού ενδεικτικά:
· Χ. Ζέρβα (2005) “Για μια Παρτ Τάιμ θεσούλα στο Δημόσιο”, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 30.10.05, σελ 46-47
· Χ. Ζέρβα (2005) “Και “Delivery” Εργαζόμενοι”, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 30.10.05, σελ. 47.
· Peck, J. & Theodore, N. (2001) ‘Contingent Chicago: Restructuring the Spaces of Temporary Labour”, International Journal of Urban & Regional Research, vol. 25(3), pp. 471-496. Μια περιγραφική παρουσίαση της αγοράς προσωρινής εργασίας στο Σικάγο των ΗΠΑ
· Και η τελευταία ταινία του Ken Loach, “It’s a Free World”, περιγράφει με ανθρώπινο -γι’ αυτό και αντιφατικό- τρόπο την προσπάθεια μιας γυναίκας εργατικής προέλευσης να ιδρύσει μια τέτοια εταιρεία.
5Μπορείτε να διαβάσετε ένα πολύ ωραίο άρθρο των ψυχιάτρων Αστρινάκη, Κοκκινάκου, Λουκά & Μεγαλοοικονόμου για το αποτυχημένο πείραμα των “μη κερδοσκοπικών εταιρειών” στην ψυχική υγεία: http://www.psyspirosi.gr/keimena/etairies.htm. Όπως και την προκήρυξη της απεργίας των σωματείων εργαζομένων σε ΜΚΟ που υλοποιούν το πρόγραμμα Ψυχαργώς: http://criticalpsygreece.blogspot.com/2007/11/blog-post_17.html
6 Για το ζήτημα της αντι-εξουσίας ενδιαφέροντα είναι τα κείμενα των Colectivo Situaciones: Colectivo Situaciones (2001) Contrapoder: Una Introducción. Buenos Aires: De Mano en Mano. Colectivo Situaciones and Marina Sitrin (2004) ‘The Shock of the New: An Interview with Colectivo Situaciones’ [http://www.anarchist-studies.org/article/articleview/36/1/6]
7Για το έργο του πρόωρα χαμένου Κ. Νικηφοράκη μπορείτε να δείτε:http://athens.indymedia.org/front.php3lang=el&article_id=678361 ,http://www.iospress.gr/mikro2007/mikro20070217.htm
8 Το κείμενο «Κομμουνισμός σήμερα» του Τζον Χόλογουεϊ δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Αριστερά», τ. 213, 23-2-07